Қазақстандағы тәуелсіздік идеясының тарихи эволюциясы

   Жылдары

                     Оқиғалары

ХХ ғ. басы

 Қазақ өлкесінде құрылған «Қоныстандыру қоры» қазақтардың жерін тартып алып, қоныстанушыларға берді.

1902 жыл

 Орынборда тұңғыш маркстік құпия ұйым құрылды.

1905 жыл ақпан

 Орал, Перовск, Түркістан, Шалқар теміржолшылары ереуіл жасады.

1905 жыл қазан

 Перовск, Орал, Павлодарда ірі манифестациялар болды.

1905 жыл          15 қараша

 Қарқаралыда 400-дей адам қатысқан үлкен саяси митинг өтті. Басшылары А.Байтұрсынов, Ж.Ақбаев, М.Бекметов.

1905 жыл          11 желтоқсан

 Успенск кен орнында жұмысшылардың ірі ереуілі өтті. «Капиталға қарсы орыс-қырғыз» одағы құрылды. Басшылары: П.Топорнин, Ә.Байшағыров, С.Невзоров.

1906 жыл         14-16 шілде

 Қазалы станциясында митинг өтті.

1906 жыл           20 тамыз

 Ақтөбе станциясында митинг өтті.

1906 жыл қараша –      1910 жыл

 Столыпин аграрлық реформа жүргізді.

1907-1912 жылдар

 2 млн. 400 мың адам Қазақ өлкесіне қоныстандырылды.

1911 жыл мамыр

 Перовск және Түркістан теміржол шеберханаларының жұмысшылары, «Атбасар мыс рудалары» акционерлік қоғамының кеншілері ереуілге шықты. 300-дей адам қатысты.

1913 жыл қыркүйек

 Торғай уезінің Шоқпаркөл көмір кеніндегі жүмысшылар толқуы.

1914 жыл

 Ембі мұнайшыларының ереуілі.

1914 жыл            9 қазан

 «Жетісудағы орыс қоныстарындағы дәулетті топтарды қаруландыру туралы» құпия бұйрық шықты.

1915 жыл маусым

 Екібастұз, Байқоңыр көмір кендерінде, Спасск мыс кенінде, Орынбор-Ташкент теміржолында жұмысшылардың қозғалысы бой көтерді.

1916 жыл қаңтар

 Верный, Семей қалалары көтерілді.

1916 жыл мамыр

 Бөкей ордасын, Темір және Гурьев уездерін түгелдей көтеріліс қамтыды.

1916 жыл          25 маусым

 Патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43 жас аралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлығы шықты.

1916 жыл шілде

 Халықтың жаппай толқуы Сырдария облысының барша аумағын қамтыды.  

1916 жыл            7 тамыз

Верный уезіндегі Ботпай, Шығыс және Батыс Қастек, Ырғайты және Тайторы болыстарының қазақтарының Самса станицасы маңында біріккен бас көтеруі басталды.

1916 жыл қыркүйек

Лепсі уезінде көтерілісшілердің патша әскерлерімен қарулы қақтығыстары орын алды.

1916 жыл қыркүйек-қазан

 Зайсан, Өскемен, Қарқаралы, Ақмола, Атбасар уездерінде жазалаушылармен қарулы қақтығыстар орын алды.

 1916 жыл         17 қазан

 Ақтөбе уезінің көтерілісшілері Қарабұтақ ауылын қоршауға алып, келесі күні Көжекөл көлі маңында жазалаушы жасаққа шабуыл жасады.

1916 жыл           23 қазан

 Амангелді басқарған 15 мың көтерілісшілер Торғай қаласын қоршап алды.

1916 жыл қазанның соңына қарай

 Патша әскері Семей және Ақмола облыстарындағы көтерілісті басты.

1916 жыл          20 қараша

 Ырғыз уезіндегі Тәуіп, Аманкөл және Қызылжар болыстарының 6 мың көтерілісшілері подполковник фон Розеннің отрядымен шайқасты.

1916 жыл          22 қараша

 Ырғыз уезіндегі Ұлпан стансасында 4 мың көтерілісші Фроловтың отрядымен соғысты.

1917 жыл

 Қазақтардан 45 млн. дес. жер тартып алынды.

1917 жыл          13 қаңтар

 Күйікқопа жерінде болған ұрыстардан кейін жазалаушы отряд шегінуге мәжбүр болды.

1917 жыл         22-24 ақпан

 Көтерілісшілер Доғалүрпек маңында патша әскерлеріне қарсы соңғы рет шайқасты.

1917 жыл          27 ақпан

 Жазалаушы отряд Доғалүрпек пен Бетпаққараны көтерілісшілердің қолында қалдырып, Торғай қаласына шегінді.

1917 жыл          27 ақпан

 Петроградта буржуазиялық-демократиялық революция жеңіске жетті. Уақытша үкімет орнады.

1917 жыл наурыз-мамыр

 Қазақстанда кеңестер құрыла бастады: Семей, Әулиеата, Петропавл, Көкшетау, Ақмола, Павлодар, Орал, Өскемен, Атбасар, Түркістан өлкелерінде.

1917 жыл         21-26 шілде

 Орынборда болған «Бүкіл қырғыздық» съезде «Алаш» партиясы қалыптасып, басшы органдарын сайлады. Оның құрамына Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Е.Омаров т.б. кірді.

1917 жыл          25 қазан

 Петроградта қарулы көтеріліс басталып, Уақытша үкімет құлатылды.

1917 жыл          10 қараша

 Бүкілодақтық Орталық Атқару Комитетінің Жарлығымен адамдардың сословиеге бөлінуі, олардың құқықтық артықшылығы мен шектеушілігі, жалпы “сословие” атауы жойылды.

1917 жыл желтоқсан

 Орынборда өткен екінші съезде «Алашорда Үкіметі» құрылды.

1917 жыл қазан – 1918 жыл наурыз

 Қазақстанның көптеген аудандарында Кеңес өкіметі орнады.

1918 жыл          23 наурыз

 Орал казак-орыстары Гурьевте бүлік шығарды.

1918 жыл          11 маусым

 Семейде кеңес өкіметі құлатылды. Бұл жердегі кеңес өкіметінің көрнекті басшыларын азаптап өлтірді: К.Сүтішев, И.Дубинин, Ғ.Ыдырысов, П.Салов және т.б.

1919 жыл          22 қаңтар

 Орынборды;

26 қаңтар

 Оралды Ақтөбе майданының қарулы күштері азат етіп, Қазақстан және Түркістан аудандары мен Орталық Ресей арасындағы қатынасты қалпына келтірді.

1919 жыл шілде

 Қоршауда қалған Орал қаласы азат етілді. 

1920 жыл            8 қаңтар

 Доссор мұнай кәсіпшілігі жаудан тазартылды.

1920 жыл наурыз

 Азамат соғысының Қазақстандағы ең соңғы Солтүстік Жетісу майданы жойылды.

1920 жыл            4 қазан

 Қырғыз АКСР-і құрылды.ы

1920-24 жылдар

 Ел астанасы Орынбор болды.

1921 жыл ақпан

Жер-су реформасы Түркістанның көптеген аудандарында, Алматы, Қапал, Шымкент, Әулиеата уездерінде жүргізілді.

1921 жыл көктем

 «Әскери коммунизм» саясатынан «Жаңа экономикалық саясатқа» көшу туралы шешім қабылданды. Азық-түлік салғырты азық-түлік салығына алмастырылды.

1922 жыл          30 желтоқсан

 КСРО құрылды.

1924 жыл ақпан

 Қазақстанда «Сауатсыздық жойылсын» қоғамының бөлімшесі құрылды.

1924-25 жылдар

 Елге тракторлар әкеліне бастады.

1925 жыл

 Ф.Голощекин билікке келіп, «Кіші Қазан» төңкерісін ұсынды.

1925 жыл         15-19 сәуір

 Қырғыз  АКСР-і «Қазақ АКСР-і» болып өзгертілді.

1927 жыл

 Партияның XV съезінде «Ұжымдастыру» жарияланды.

1927-30 жылдар

 «Түркістан-Сібір» теміржолы жоспарлы уақытынан бұрын аяқталды.

1928 жыл

 «Ірі байлар мен жартылай феодалдардың шаруашылықтарын тәркілеу туралы» Декрет қабылданды.

1928-32 жылдар

 Бірінші бесжылдық.

1924-29 жылдар

 Республика астанасы Қызылордаға ауысты.

1929 жыл

 Астанамыз Алматыға көшірілді.

1931 жыл            1 қаңтар

 «Түркістан-Сібір» теміржолы тұрақты пайдалануға берілді.

1936 жыл            5 желтоқсан

 Қазақстан Одақтас Республика мәртебесіне ие болды.

1937 жыл          26 наурыз

 Қазақ КСР-інің Конституциясы қабылданды.

1941-45 жылдар

 Ұлы Отан соғысы.

1947 жыл

 «Карточкалық жүйе» жойылды.

1954-60 жылдар

 Тың игеру жүргізілді.

1985 жыл сәуір

 КОКП ОК Пленумы М.С.Горбачев «Қайта құру» саясатын жариялады.

1986 жыл желтоқсан

 Қазақ жастарының қоғамның демократиялық жаңаруы үшін күресі мен орталықтың өктемдігіне қарсы шығуы.

1990 жыл          24 сәуір

 Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің шешімімен Қазақ КСР-да Президент институтын енгізу және осы қызметке Н.Ә.Назарбаевты сайлау Декларациясы қабылданды.

1990 жыл          25 қазан

 Мемлекеттік Тәуелсіздік жөніндегі Декларация.

1991 жыл желтоқсан

 Минск қаласында КСРО-ның тарайтындығы жарияланды.

1991 жыл          16 желтоқсан

 Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігі жарияланды.

1991 жыл          21 желтоқсан

 Алматы қаласында «Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы» (ТМД) құрылды.

1992 жыл            4 маусым

 ҚР-ның Мемлекеттік Туы мен Елтаңбасы бекітілді.

1992 жыл қыркүйек

 Қазақтардың алғашқы «Дүниежүзілік құрылтайы» өтті.

1992 жыл          11 желтоқсан

 Қазақстанның Мемлекеттік Әнұраны бекітілді.

1993 жыл          15 қараша

 Ұлттық валютамыз айналымға енгізілді.

1993 жыл          28 қаңтар

Қазақстанның алғашқы Конституциясы қабылданды.

1995 жыл           30 тамыз        

Екінші Конституциямыз қабылданды.

1998 жыл            6 мамыр

 ҚР Президентінің «ҚР астанасы Ақмола қаласының атауын Астана деп өзгерту» жөніндегі жарлығы.

1999 жыл

 Астана ЮНЕСКО шешімімен «әлем қаласы» атағын алды.

2002 жыл          23 қазан

 Түркістандағы дүниежүзі қазақтарының екінші құрылтайы.

2005 жыл қаңтар

Ресей Федерациясының және Қазақстанның мемлекеттік шекараны делимитациялау жөніндегі Меморандумға қол қоюы.

2011-12 жылдар

 ҚР-сы Ислам Конференциясы Ұйымына төрағалық етті.

2012 жыл          27 шілде -          12 тамыз

 Лондон олимпиадасы болып өтті. Қазақстан спортшылары 205 ұлттық командалардың ішінде 12-ші орынды иеленді.

2018 жыл          12 тамыз

 Ақтау қаласында Каспий маңы мемлекеттері басшыларының Бесінші саммиті өтті.