Қой сүті

                                                        Жоспар

Кіріспе бөлім:

Негізгі бөлім:

•        Қой сүті;

•        Қой сүтінің құрамы және тағамдық құндылығы;

•        Қой сүтінің ерекшелігі және өндірісте қолданылуы;

•        Қой сүтінің химиялық құрамы;

•        Қой сүтін өңдеу;

Қорытынды:

• Пайдаланылған әдебиеттер.

   Қой,қой сүті

   Қой (лат. Ovis aries) — қуысмүйізділер тұқымдасына жататын, күйіс қайыратын жұптұяқты мал.Қой неолит дәуірінде қолға үйретіле бастаған жабайы қойлардан (арқар және муфлон) шыққан.

Қойдың сүті - қорғасын, Қойды ұрған оңбасын.

  Қой сүті - аса құнды азықтық өнім. Қой сүтінің құрамында құрғақ заттар:18-19%, май 6-9%, ақуыз 5-6,4%, қант 4-6%, минералдық заттар 0,8-1% болады. Сиыр сүтімен салыстырғанда мұнда құрғақ заттар 1,5 есе аз; май, ақуыз, қант та көп болады. Сонымен бірге, қой сүтінде амин қышқылдары (лизин, гистидин, аргинин, треонин, лейцин+изолейцин, фенилаланин) сиыр сүтіндегіден анағұр- лым көбірек болады. Осындай сапалы құрамына байланысты қой сүті дәрілік, диеталық тағамдардың алдыңғы қатарына жатқызылып отыр.

    Дүние жүзінде соңғы жылдары, 8,2 млн т кой суті өндіріледі. Одан әртүрлі сут тағамдарын әзірлейді. Көбінде неше түрлі қатты ірімшіктер, йогурттардан бастап, айран, құрт сияқты ашытылған сүттен жасалатын өнімдер шығарылады.

   Қой сүтін көп өндіретін мемлекеттер қатарына Түркия жатады. Бұл елдегі 60 млн қойдың 20 млн аналығы сауылады. Солардан жылына 1230 мың т сүт өндіріледі. Осындай қой сүті Францияда алынады. Бұл елде жыл сайын 1131 мың тонна қой сүті өндіріліп, олар негізінен атақты «Рокфор» ірімшігін өндіруге жұмсалады. Сүт беретін қой шаруашылығы Италияда да жақсы дамыған. Ол мемлекеттегі өсірілетін 10-12 млн қойдың 46,7%-ы сүтті қойлар тұқымы. Бұл мемлекетте 623 мың тонна сүт өндіріліп, олардан атақты «Пекарино>>> және «Рикотто» ірімшіктерін шығарады. Осындай жақсы қалыптасқан сүтті қой шаруашылығы Грекияда (591 мың т), Испанияда (230 мың тонна) және басқа да Еуропа елдерінде баршылық.

   Дәстүрлі қой сүтін көп өндіретін елдердің қатарына Болгария (325 мың т), Румыния (340 мың т), Польша (77 мың т), Чехия (36 мың т) жатады. Сондай-ақ, Мажарстан, Молдавия, Таулы Кавказ елдерінен Әзербайжан, Тәжікстан, Дағыстан басқа да республикаларында қой сүтін өндіріп, түрлі тағамдар жасайды.

  Қой сүті – қойлардың (лат. Ovis aries), Bovids (лат. Bovidae) биологиялық тұқымдасына жататын күйіс қайыратын артиодактильдердің сүтқоректілердің сүт бездерінің сыры түрінде өндірілетін табиғи ана сүті, олардың жаңа туған қозыларын азықтандыруға арналған және пайдаланатын. Халық қой шаруашылығының қолға үйретілген және ауылшаруашылық жануарларын сауғаннан кейін азық-түлік өнімі (сусын) және/немесе әртүрлі аспаздық өнімдер мен ыдыс-аяқтарды өндіру үшін шикізат ретінде пайдаланған.

  Қой сүтінің құрамы және тағамдық құндылығы

  Қой сүті – винаминдерге, микроэлементтерге, амин қышқылдарына және минералдарға бай бағалы тағамдық өнім.  Тауарлы қой сүті, әдетте, қаракөл тұқымды қойлардан алынады.  Қой сүтінің түсі ақ.  Бұл сүт майында сары пигмент каротиннің (провитамин А) болмауына байланысты.

 Қой сүтінің құрамы:

 су - 82,1%

 май - 6,7%

 ақуыз - 5,8%

 қант - 4,6%

 күл заттар - 0,8%

 Қой сүтінің көптеген пайдалы қасиеттері мен ерекшеліктері бар.Сонымен, қой сүтінің ақуызы адам ағзасында 99,1% қорытылады.  Қой сүті концентрлі, қой сүтінің энергетикалық құндылығы 102ккал, бұл сиыр мен ешкі сүтінің калориясынан әлдеқайда жоғары.

Қой сүті сиыр сүтінен 1,5 есе құнарлы.  Қой сүтін үнемі қолданғанда мидың қызметі жақсарып, ағзаның биологиялық жасушаларының оттегімен қамтамасыз етілуі артады;  сүт белоктардың синтезіне қатысады, сонымен қатар ол тамаша антиоксидант болып табылады.  Кальцийдің көп мөлшерін ескере отырып, қой сүті остеопороз қаупін азайтады және адам қаңқасының сүйек пен шеміршек негізін нығайтады.  Ауыр аурулардан кейін иммундық жүйені нығайтуға көмектеседі.  Қой сүті терінің күйіне жақсы әсер ететін мырышқа бай.  Қой сүті аллергиясы бар немесе сиыр мен ешкі сүтіне төзбейтін адамдарға, сондай-ақ астма, экземаға ұсынылады.  Құрамындағы А дәруменінің арқасында көру қабілетін жақсартады және көз ауруларының қаупін азайтады.  Хлоридтердің мазмұнына байланысты ісіну азаяды, бұл организмнен токсиндерді кетіруге де ықпал етеді.  Калийдің жоғары құрамын ескере отырып, қой сүті жүрек-тамыр жүйесінің қызметіне оң әсер етеді және инфаркт, инсульт және басқа да осыған байланысты проблемаларды азайтады.