Ғылыми зерттеудің әдістері

«Ғылым және технологиялар» факультеті

«Компьютерлік ғылымдар» кафедрасы

7М06102 – «Ақпараттық жүйелер»

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: «Ғылыми зерттеудің әдістері

МАЗМҰНЫ

    Кіріспе..................................................................................................................3

1. Ғылыми зерттеудің әдістері................................................................................4

    Қорытынды......................................................................................................10

    Пайдаланылған әдебиеттер...........................................................................11

Кіріспе

Ғылыми әдіс – ғылыми қоғамдастық өз қызметінде басшылыққа алатын категориялар, құндылықтар, реттеуші принциптер, негіздеу әдістері, үлгілер және т.б. жүйесі.

Әдіс құбылыстарды зерттеу әдістерін, жаңа және бұрын алынған білімді жүйелеуді, түзетуді қамтиды. Қорытындылар мен тұжырымдар объект туралы эмпирикалық (бақыланатын және өлшенетін) мәліметтер негізінде пайымдау ережелері мен принциптері арқылы жасалады. Деректерді алу базасы-бақылаулар мен эксперименттер. Байқалған фактілерді түсіндіру үшін гипотезалар жасалады және теориялар құрылады, олардың негізінде зерттелетін объектінің моделі құрылады.

Ғылыми әдістің маңызды жағы, оның кез-келген ғылым үшін ажырамас бөлігі-нәтижелерді субъективті түсіндіруді болдырмайтын объективтілік талабы. Беделді ғалымдардан шыққан болса да, ешқандай мәлімдемелер қабылданбауы керек. Тәуелсіз тексеруді қамтамасыз ету үшін бақылауларды құжаттау жүргізіледі, басқа ғалымдар үшін барлық бастапқы деректердің, әдістемелердің және зерттеу нәтижелерінің қолжетімділігі қамтамасыз етіледі. Бұл эксперименттерді қайталау арқылы қосымша растауға ғана емес, сонымен қатар тексерілетін теорияға қатысты эксперименттер мен нәтижелердің барабарлығы (жарамдылығы) дәрежесін сыни тұрғыдан бағалауға мүмкіндік береді.

1. Ғылыми зерттеудің әдістері

Ғылыми таным деңгейлері

Ғылыми танымның екі негізгі деңгейін ажырату әдетке айналған: эмпирикалық және теориялық. Бұл бөлу субъектінің білімді тәжірибелік (эмпирикалық) және күрделі логикалық операциялар арқылы, яғни теориялық тұрғыдан ала алатындығына байланысты.

Танымның эмпирикалық деңгейі мыналарды қамтиды

• құбылыстарды бақылау,
• фактілерді жинақтау және іріктеу
• олардың арасында байланыс орнату.

Эмпирикалық деңгей – бұл әлеуметтік және табиғи нысандар туралы деректерді (фактілерді) жинау кезеңі. Эмпирикалық деңгейде зерттелетін объект негізінен сыртқы байланыстар мен көріністерден көрінеді. Бұл деңгей үшін ең бастысы-нақты қызмет. Бұл міндеттер тиісті әдістердің көмегімен шешіледі.

Танымның теориялық деңгейі ақыл-ой белсенділігінің басым болуымен, эмпирикалық материалды түсінумен, оны өңдеумен байланысты. Теориялық деңгейде ашылады:

- жүйелер мен құбылыстардың ішкі құрылымы мен даму заңдылықтары

- олардың өзара әрекеттесуі.

Теориялық білім алу үшін олардың әдістері қолданылады.

Ғылыми танымның жалпы әдістері

Ғылыми таным әдістері жалпы және арнайы болып бөлінеді.

Арнайы ғылыми мәселелердің көпшілігі, тіпті зерттеудің жекелеген кезеңдері Арнайы шешу әдістерін қолдануды талап етеді. Әрине, мұндай әдістер ерекше сипатқа ие. Олар ешқашан ерікті емес, өйткені олар зерттелетін объектінің сипатымен анықталады.

Ғылыми білімнің белгілі бір салаларына тән арнайы әдістерден басқа, ғылыми білімнің жалпы әдістері бар, олар арнайы әдістерден айырмашылығы бүкіл зерттеу процесінде және пән бойынша әртүрлі ғылымдарда қолданылады.

Ғылыми танымның жалпы әдістері әдетте екі үлкен топқа бөлінеді:

• эмпирикалық зерттеу әдістері (бақылау, салыстыру, өлшеу, эксперимент) ;
• теориялық зерттеу әдістері (абстракция, талдау және синтез, идеализация, индукция және дедукция, психикалық модельдеу, абстрактіліден нақтыға көтерілу және т.б.).

Эмпирикалық зерттеу әдістері

• бақылау,
• салыстыру,
• өлшеу,
• эксперимент
• материалдық модельдеу

Бақылау

Бұл, ең алдымен, адамның сезім мүшелерінің жұмысына және оның объективті материалдық қызметіне, құбылыстардағы мағынаны зерттеу және табу мақсатында сыртқы әлем құбылыстарын әдейі және мақсатты қабылдауға негізделген белсенді танымдық процесс. Оның мәні зерттелетін объектіге бақылаушы әсер етпеуі керек, яғни субъект қалыпты, табиғи жағдайда болуы керек. Бұл басқа эмпирикалық әдістердің құрамындағы элементтердің бірі ретінде әрекет ететін ең қарапайым әдіс.