Ғылыми зерттеудің методологиясы

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті

Физика, математика және цифрлық технологиялар институты

[pic 1]

МӨЖ

Тақырыбы: Ғылыми зерттеудің методологиясы

Тексерген: Тұрғанбай Қ.Е.

Орындаған: Андрашева Б.Х.

Алматы 2021

Жоспар:

1. Ғылыми зерттеудің арнайы және жеке әдістері
2.  Әдістер мен әдіснама түсініктері

Ғылыми зерттеулер - бұл болашақта тәжірибеде қолдануға болатын жаңа ғылыми білімдерді алуға бағытталған мамандандырылған қызмет. Бұл ғылыми білімді алуға байланысты теорияны зерттеу, тәжірибе жасау, тұжырымдау және тексеру процесі.

ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУДІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ:

1) психикалық қызметтің абстрактілі-теориялық сипаты;

2) жаңа мақсаттарға жетуге деген шығармашылық ұмтылыс және сәйкес құралдарды қолдану;

3) ашық қарым -қатынас пен ынтымақтастықпен, сондай -ақ алдыңғы буын ғалымдарының мұрасымен байланысты жаңа білім алу;

4) білімнің үздіксіздігін қамтамасыз етудегі және болжау қызметін атқарудағы - ғылым мен мәдениеттің болашақ дамуын болжайтын ретроспективті сипат.

Әдіс - бұл адамның іс -әрекетін түрлендіретін танымдық, теориялық және практикалық әдістердің, әдістердің, ережелердің жиынтығы.

Әдістеме туралы түсінік

Әдістеме-әдіс туралы ілім. Әдістеме - зерттеу әдістері, жүйелері мен тәсілдері жөніндегі білімнің жиынтығы.

Әдістеме әдіс туралы ілім ретінде:

• танымның бастапқы негіздері (принциптері) туралы ілім: зерттеуші таным процесінде сүйенетін философиялық идеялар мен көзқарастарды талдау және бағалау.
• осы негіздерге негізделген зерттеу әдістері мен тәсілдері туралы ілім: зерттеудің жалпы бағытын құрайтын белгілі бір таным әдістерінің жалпы аспектілері қарастырылады (мысалы: бастапқы негіздер мен принциптерге негізделген эмпирикалық және теориялық зерттеулердің әдістері мен тәсілдері).

Әдіснамалық зерттеулер-динамикалық және статикалық аспектілер.

Динамикалық аспект: әдістеме ғылымда жаңа білім алынатын және негізделген әдістерді, құралдар мен әдістерді зерттейді.

Статикалық аспект: әдістеме жалпы ғылыми білімнің құрылымын, ондағы танымның әртүрлі формаларының орны мен рөлін, әртүрлі білім жүйелерін талдау және құру әдістерін зерттейді.

Әдіснамалық білім-сипаттамалық(дескриптивті) және нормативтік болады.

Сипаттамалық әдіснамалық білім-бұл бұрыннан жүргізілген зерттеу процестерін ретроспективті сипаттаудың нәтижесі.

Сипаттамалық әдіснаманың міндеттері-оның әдістері, категориялық және тұжырымдамалық құрылымы, сондай-ақ әр нақты кезеңге тән түсіндіру схемалары жағынан танымның даму тенденциялары мен формаларын зерттеу.

Әдіс ұғымы

Әдіс - бұл әрекеттердің, тәсілдердің, операциялардың белгілі бір реттілігі.

Әдіс — қандай да бір нәтижеге қол жеткізудің, белгілі бір қызметті жүзеге асырудың, кейбір міндеттерді шешудің саналы тәсілі.

Ғылыми зерттеу әдісі:

• белгілі бір принцип бойынша салынған әрекеттердің, әдістердің, операциялардың тізбегінен тұрады;
• таным процесін реттейтін арнайы принциптер, нормалар, ережелер жиынтығы арқылы анықталады - зерттеу міндеттерін шешу үшін рационализациялау қызметі;
• танылатын объектінің заңдылықтары мен таным процесінің абстрактілі-теориялық көрінісін білдіреді, бұл бұрын алынған жалпы білімнің белгілі бір жиынтығына негізделген таным жолы

Ғылыми әдіске қойылатын жалпы талаптар:

• қатаңдық. Жалпы заңдылықтар сәйкес ғылым категориялары мен заңдарының жүйесі түрінде қайта құрылуы керек;
• бірмәнділік. Белгілі бір әдісті қолдана отырып алынған білім логикалық қарама -қайшы болмауы керек. Әдістің бірмәнділігі бір мәселе бойынша әр түрлі көзқарастардың болуын жоққа шығармайды;
• тұрақтылық. Әдістер салыстырмалы түрде тұрақты, тұрақты болуы керек. Бұл тұрақтылық өзінің негізгі ерекшеліктерінде сақталған, дегенмен бір әдіс ақиқатқа жеткенде, тараптардың бірімен айқын көрінуі мүмкін;
• тиімділік. Әдістердің тиімділігі мақсатқа ең аз күшпен және белгілі бір қадамдардың максималды нәтижесімен жету мүмкіндігімен көрінеді;
• табыстылық. Егер әдіс үнемді болса, онда танымдағы мақсатқа бірқатар қосымша көмекші ережелер, түсініктер, принциптер енгізусіз қол жеткізіледі;
• қарапайымдылық. Ғылым әдісі қарапайым болуы керек, яғни. түсінуге және білімде қолдануға қол жетімді. Әдіс қарапайым, егер ол жалғыз немесе елеулі өзгерістер мен толықтыруларсыз пәнді білу үшін жеткілікті болса;
• нәтижелілігі. Әдістің нәтижелілігі дегеніміз, бұл әдіс жүйеде ұйымдастырылған білімді алуға мүмкіндік беруі керек, онда әрбір элемент қатаң көрсетілген және оны жүйеде алатын орны бойынша сипаттауға болады.

Зерттелетін объектілердің мазмұнына байланысты жаратылыстану әдістері мен әлеуметтік-гуманитарлық зерттеу әдістері ажыратылады.

Зерттеу әдістері ғылым салалары бойынша да жіктеледі: математикалық, физикалық, химиялық, биологиялық, медициналық, әлеуметтік-экономикалық және т.б.

1. Әмбебап, философиялық әдістер, олардың қолданылу аясы ең кең.

2. Жалпы ғылыми әдістер барлық немесе барлық дерлік ғылымдарда қолданылады.

3. Жеке немесе арнайы әдістер белгілі бір ғылымдарда немесе практика саласында қолданылады.