Терiлердi өндеуді бақылау

Терiлердi өндеуді бақылау.

 Әдістемелік нұсқаулық. Іpi қара және ұсақ малдың, шошқаның, қоянның т.б. жануарлардың терілері былғары және улбiр өндipicтepi үшiн шикiзат болып табылады. Жоғары ылғалдылығы, қоректiк заттардың болуы және жоғары температурасы теріде шipiткiш микробтардың дамуына қолайлы жағдай жасайды, бұл сапасын төмендетедi, оны бұзады. Сондықтан мал денесiнен сыпырғаннан кейін 2 сағат iшiнде терiнi тұздау керек. Терiнi өндеген кезде алынатын ет жене май кесiндiлерi, терi асты клетчаткасы, терi кесiндiлерi желім, жемдік ұн және техникалық май алу үшiн қолданылады.

Терiнiң құрылымы мен сапасына жануарлардың түрі, жынысы, тұқымы, жасы, ұстау және жемдеу жағдайы, сою уакыты улкен әсер етеді. Tеpі қабатан тұрады: эпидермис, дерма жане терi асты клетчаткасы. Эпидермистің  қалындығы терiнiң  қалындығының  0,2-5% құрайды. Сырткы қабаты мүйізденген. Былғары жасағанда эпидермистi алып тастайды. Былғары жасайтын негiзri қабат - дерма, ол коллаген, эластин жене ретикулин ташықтарының  күрделi байланысуынан тұрады. Коллаген мен ретикулин талшықтары дерманың  берiктiгiн, ал эластин - созымдылығын қамтамасыз етедi. Талшыктардын арасы негiзri затпен толтырылган. Дерманын эпидермиспен арасы жұқа қабықшамен жабылған. Өңделген былғарыда оны бетi деп атайды. Tеpі асты клетчаткасы - қопсыған бipiктiprim ұлпа, iшiнде май клеткалары жинақталған. Tеpі өңдеу кезiнде бөлiнген терi асты клетчаткасын шел (мездра) деп атайды.

Терні сырткы жаңа жүнмен жабылған.Әрбiр жүн талшығы түбipi мен сабағынан тұрады. Сабағы терi үстiнде, түбipi тері iшiнде орналасады.

Терiдегi су мөлшерi жануарлардың түріне, жасына және қондылығына байланысты. Жас және қондылығы төмен малдың терiсiнде су көп болады. Жаңа сыпырылған терiде әдетте 60-70% су бар. Терідегі  құрғақ  заттың негізгі  бөлiгi (95%-тей) белоктар - коллаген, эластин, ретикулин т.б. Коллаген суда ерiмейдi, бiрақ  жаксы iciнедi. Дермадағы минерал заттардың мөлшерi 0,3-0,5%.

Былғары алуға шикiзат есебiнде қолданылатын терiлердi түріне, массасы мен мөлшерiне қарай 4 топқа бөледi.

1-топқа тумаған немесе өлi туған бұзаулар мен құлындардын терiлерi; 5 кг-ға дейiнгi құлындардың терiлерi, ауданы 30-дан 70 дм-ге дейiнгi шошқа тepiлepi, барлық қой және ешкi терiлерi жатады.

2- топқа өсіп қалған бұзаулардың терiлерi, 10 кг-ға дейiнгi жылқының, боталардың, есектердiң терiлерi, 71-ден 120 дм-ге дейiнгi шошқа терiлерi жатады.

3- топқа салмағы 10-нан 17 кг-га дейiнri іpi қара, түйе, жылқы, қодас , бұлан, есек терілерi, ауданы 121-ден 200 дм-ге шошқа терiлерi жатады.

4- топқа салмағы 17 кг-нан ауыр ipi қара, жылқы, түйе, т.б. мал терiлерi, ауданы 201 дм-ден асатын шошқа терiлерi жатады.

Анықталған ақаулардың санына, мөлшерiне, орналасуына байланысты сапасы бойынша терiлердi 4 сұрыпқа бөледі. 4-сұрыпқа жатпайтын ұсақ

малдын терiлерi стандартқа сәйкес емес деп бағаланады.

Контроль обработки шкур.

Методические указания. Крупный и мелкий рогатый скот, свиньи, кролики и др. Шкуры животных являются сырьем для производства шкур и кож. Высокая влажность, доступность питательных веществ и высокая температура создают благоприятные условия для роста микробов на коже, что снижает ее качество и уничтожает. Поэтому в течение 2 часов после протирания кожу следует засолить. Кусочки мяса и жира, полученные при обработке кожи, подкожной клетчатки, фрагменты кожи, используются для получения клея, кормовой муки и технического жира.