Казакстан Республикасындаfы рақымшылық зан жобасынын тyсiнiгi мен мазмұны

Орынбасарова Қ.Е., Кемалова Ұ.Б.

Баишев Университеті

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ РАҚЫМШЫЛЫҚ ЗАҢ ЖОБАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН МАЗМҰНЫ

Аннотация

Бұл мақалада рақымшылықтың ұғымы мен белгілері талданады. Елімізде ҚР Тәуелсіздіктің отыз жылдығына байланысты рақымшылық жасау заң жобасының жалпы түсінігі туралы қаралады.

Кілт сөздер: рақымшылық, қылмыстық жауаптылық, рақымшылық институты, Қазақстандағы рақымшылық

Аннотация

В статье анализируются понятие и признаки амнистии. В стране будет рассмотрена общая концепция законопроекта об амнистии в связи с тридцатилетием Независимости Республики Казахстан.

Ключевые слова: амнистия, уголовная ответственность, институт амнистии, амнистия в Казахстане

Abstact

The article analyzes the concept and signs of amnesty. The country will consider the general concept of the draft law on amnesty in connection with the thirtieth anniversary of the Independence of the Republic of Kazakhstan.

Keywords: amnesty, criminal liability, amnesty institute, amnesty in Kazakhstan

Амнистия (грекше αμνηστια ұмыту, кешіру) – рақымшылық актісі арқылы босатудың аралас түрі, жауапкершіліктен де, жазадан да, қылмыстық процестің кез келген дерлік сатысында босатудың кез келген түрінде қолдануға болады. Мәселен, Қылмыстық кодекске сәйкес: «Рақымшылық актісімен қылмыстық теріс қылық немесе онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс жасаған адамдар рақымшылық жасау туралы актiнің негiзiнде қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкiн. Қылмыстық теріс қылық немесе онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс жасағаны үшiн сотталған адамдар жазадан босатылуы мүмкiн не оларға тағайындалған жаза қысқартылуы немесе жазаның неғұрлым жеңiл түрiмен ауыстырылуы мүмкiн не мұндай адамдар жазаның қосымша түрiнен босатылуы мүмкiн. Ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталған адамдарға тағайындалған жазаның мерзімі қысқартылуы мүмкін. Жазасын өтеген немесе оны одан әрi өтеуден босатылған адамдардан рақымшылық жасау туралы актiмен сотталғандығы алып тасталуы мүмкiн». Яғни мемлекеттік биліктің уәкілетті органының шешімі жеке анықталмаған адамдар тобына қатысты қабылданған жазаның түрі не жазаның қосымша түрінен босату немесе соттылықты алып тастау.

Рақымшылық жалпы және ішінара болуы мүмкін. Жалпы рақымшылық - ҚК-нің белгілі бір баптарында көзделген қылмыстарды жасаған барлық адамдарға қолданылады. Ішінара рақымшылық жасау - рақымшылық жасау актісінде көзделген адамдардың белгілі бір санатына жатады. ҚІЖК-ге сәйкес рақымшылық жасау актісі негізінде қылмыстық жауаптылықтан босату: қылмыстық іс қозғау сатысында - оны қозғаудан бас тарту туралы қаулымен; тергеп - тексеру сатысында не тергеп-тексеру аяқталған, бірақ үкім шығарылмаған істерге қатысты-қылмыстық істі тоқтату туралы қаулымен ресімделеді; сот талқылауы сатысында-соттың қылмыстық істі тоқтату туралы ұйғарымымен іске асады.

Жалпы ереже бойынша рақымшылық жасау рақымшылық жасау туралы акт заңды күшіне енген кезге дейін аяқталған қылмыстарға ғана қолданылады. Осыған байланысты КСРО Жоғарғы Соты Пленумының 1929 жылғы 4 наурыздағы қаулысына өзгерістер енгізілген КСРО Жоғарғы Сотының 1963 жылғы 14 наурыздағы қаулысымен «Талап қоюды қолданудың шарттары туралы және жалғасатын және жалғасатын қылмыстарға рақымшылық жасау», оған сәйкес «қылмысты жалғастыру қылмыстық әрекет (әрекетсіздік) жасалған кезден басталады және кінәлінің өзінің қылмысты тоқтатуға бағытталған іс-әрекетінің немесе орын алуының нәтижесінде аяқталады. Жалғасатын қылмыстың басталуы бір жалғасатын қылмысты құрайтын бірнеше бірдей әрекеттердің ішінен бірінші әрекетті жасау, ал соңы – соңғы қылмыстық әрекетті жасау сәті деп саналуы керек. Осыған сәйкес рақымшылық рақымшылық жарияланғанға дейін толығымен аяқталған жалғасатын әрекеттерге қолданылады және егер жалғасып жатқан әрекетті құрайтын қылмыстық әрекеттердің кем дегенде біреуі рақымшылық жарияланғаннан кейін жасалса, қолданылмайды".