Тумат және БиоЭкоГум биопрепараттарының Ақдала массивіндегі күріш топырағындағы гумус құрамына әсер етуі

Тумат және  БиоЭкоГум биопрепараттарының Ақдала массивіндегі күріш топырағындағы гумус құрамына әсер етуі

Кіріспе.

        Гумус топырақ құнарлылығының негізгі факторларының бірі болып табылады. Сандық және сапалық өзгерістерге үнемі ұшырай отырып, топырақтың органикалық заттары, оның негізгі бөлігі болып табылатын гумус, оның табиғи құнарлылығының деңгейін, физикалық, су-физикалық және физика-химиялық қасиеттерін, сондай-ақ агрогендік әсерлерге төзімділігін анықтайды. Топырақты органикалық заттармен байыту ондағы микробиологиялық процестерді күшейте түседі, бұл өз кезегінде өсімдіктердің минералды тамақтану элементтерінің қозғалғыштығы мен қол жетімділігін арттыра түседі, топырақты сауықтырады, фунгицидтілікті арттырады, ауыр және радиоактивті элементтердің, сондай-ақ пестицидтердің теріс әсерін бейтараптандырады, сонымен қатар атмосфераға көмірқышқыл газының көп мөлшерін шығаруға ықпал етеді . Мұның бәрі егіннің мөлшері мен сапасына оң әсер етеді .Қазіргі уақытта зерттелген топырақтардың негізгі проблемаларының бірі - егістік күріш топырақтарының тозуы, бұл топырақтың мелиорациялық жағдайының нашарлауы аясында, ең алдымен, олардың дегумификация процестерінің дамуына байланысты. [1-3].

Осыған орай суармалы жерлердің агромелиорациялық жай-күйін жақсартатын биологиялық тәсілдерді әзірлеу және енгізу ауыл шаруашылығын дамытудың өзекті бағыты болып табылады. Биоорганикалық тыңайтқыштарда қоректік заттар гумин қышқылдары бар қосылыстар түрінде болады және өсімдікке қажетті барлық макро және микроэлементтерден, сондай-ақ кальций биогенінен тұрады. Биологиялық өнімдегі өсімдіктің қоректену элементтері топырақтың минералды компоненттерімен өзара әрекеттеседі және күрделі кешенді қосылыстар түзеді, сілтіленуден сақталады, суда баяу ериді, өсімдікті ұзақ уақыт қоректендіреді [4-6].

Зерттеу объектісі мен әдістемесі.

        Зерттеу нысаны Іле өзенінің төменгі бөлігінің аз бөлігін алып жатқан Ақдала суармалы массивінің, «Береке» шаруа қожалығының күріш-батпақты топырақтары болып табылады. Ақдала массивінің оңтүстік бөлігі ең ежелгі, Тасмұрын тауларынан басталып , солтүстік-батыс бағытта созылған кең емес жолақпен өтеді, Бақанас ауылының жанындағы Қызылжыңғыл және Сары есік-Атырау құмдарының арасынан, ол Бақанас дельтасының бас бөлігімен байланысады. [3]

        Массивтің климаты күрт континентальды болып табылады. Күн мен түннің, жаздың және қыстың температурасының үлкен айырмашылығы бар. Қысы суық, қарлы, жазы ыстық және құрғақ болып келеді. Ең жоғары ауа температурасы (орташа айлық есеппен) маусым айында +23-25°С байқалады, ал абсолютті максимум 40 - 45°С - қа жетеді; ең төменгісі қаңтар айында -13-15°С байқалады, абсолютті минимум -45°С-қа жетеді. Алматы гидрометеорологиялық обсерваториясының көпжылдық деректері бойынша массив Солтүстік агроклиматтық ауданға жатады. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 135-206 мм. [7]

        Жер бедері бойынша Ақдала массиві солтүстік-батысқа қарай жалпы сәл көлбеу толқынды жазықты білдіреді. Жер бетінің абсолюттік белгілері Тасмұрын тауларының жанындағы бас бөлігінде 413 м-ден сағалық бөлігінде 390 м-ге дейін, Бақанас атырабымен бірігу ауданында өзгереді. Ақдала дельтасының ең төменгі бөлігі - оның орталық бөлігі. Жазықтың жалпы фонында, шыңдары қоршаған аумақтан 10-20 м биіктікте көтерілген, төбелі-жоталы және төбелі құмдар аралдары күрт ерекшеленеді. [3]

        Күріш игерілгенге дейін осы шаруашылықтың топырақ жамылғысы негізінен тұзданудың әртүрлі дәрежесіндегі тақыр тәрізді топырақтармен ұсынылды. Қазіргі уақытта бұл топырақ күріш мәдениетінің әсерінен күріш батпағына айналды. Күріш-бұл барлық вегетация кезеңінде чектерде судың тұрақты қабатын қажет ететін дақыл. Мерзімді су тасқыны жағдайында мезгілімен су басу және кейіннен топырақтың кебуі жағдайында өтетін топырақ түзілу процесінің ерекшеліктерімен анықталатын нақты жағдай жасалады. Топырақтың ылғалдануы мен кебу циклдерінің үнемі ауысуы, қарама-қарсы режимдердің дамуы сөзсіз топырақта қалыптасқан белгілі бір жүйелердің босап кетуіне әкеледі. [3]