Халықаралық анатомиялық номенклатура
Автор: Aisvluv • Январь 28, 2022 • Реферат • 1,701 Слов (7 Страниц) • 415 Просмотры
[pic 1][pic 2][pic 3]
1-БОӨЖ
«Халықаралық анатомиялық номенклатура.
Анатомиялық терминдер»
Орындаған:
Курс:1 курс
Мамандығы: Жалпы медицина
Тобы:
Қабылдаған:
Алматы, 2022
Жоспары:
I . Кіріспе
Негізгі бөлім
- Халықаралық анатомиялық номенклатура
- Анатомиялық терминдер түсінігіне шолу
Қорытынды
- Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Медицина ғылымының негізгі бір саласы - адам анатомиясы - медицинаның іргесін қалайтыны белгілі. Болашақ дәрігеpлердің адам денесінің құрылымы туралы білім алуы «медицина әліппесін» анатомиялық терминдерді игеруден басталады.
Тілді, әсіресе латын және орыс тілдерін игеру қиындықтарын өз басынан өткізген осы жолдардың авторы, студент кездердің өзінде-ақ анатомиялық терминдердің үш тілдегі сөздігін құрастыра жүрген. Осы көпжылдық жұмыстың нәтижесі ретінде «Анатомия терминдерінің қазақша-орысша-латынша сөздігі» деп аталатын екі бөлімдік кітап (І бөлім, Алматы, 1963, ІІ бөлім, Алматы, 1966) оқу құралы ретінде жарық көрді. Кейіннен бұл сөздіктер белгілі толықтырудан кейін, 1994 жылы (Алматы,
«Демеу») бір кітап болып баспадан шықты.
Алғашқы сөздіктер жарық көргеннен бастап 40 жылдай уақыт өтті, ол қазір библиографиялық сирек кездесетін кітаптар қатарынан орын алған. Сол уақыттан бері, автор өзі қатынасқан анатомдардың Бүкілодақтық сөздерінде- (Ташкент, 1974;Б Минск, 1980 3Б Винница, 1986) ғылымның осы саладағы жетістіктері ескеріле отырып, көптеген анатомиялық терминдер қайта қаралып толықтырылды. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлiгiнiң мақұлдаумен қазақ тiлiнiң тұңғыш оқу құралы екi кiтап болып жарық көрдi (Адам анатомиясы, 1-бөлiм, 1994, 1994;Б II-бөлiм).
Халықаралық анатомиялық номенклатура
Әр тiлдерге сәйкес анатомиялық терминдерді бір - бірімен салыстыра отырып , қазақша лайықты балама сөз табу жұмысында белгілі қиындықтар кездесті . Дегенмен , мұндай қиындықтар анатомияның барлық терминдерінен тән нәрсе емес екен . Мәселен , сүйектер мен асқазан - ішек
құрылымдарына балама атаулар iздегенде , қазақ тiлiнiң көп жағдайларда бай екені анықталды . Мысалы : Гребень ( латынша - crista ) деген терминді қазақ тіліне бірнеше сөздермен аударуға болады : қыр , арка , жота , жал ; Вырезка ( incisura ) -тiлiк , кетік , ойынды , ойық ; Край ( limbus ) -жиек , шет, ернеу ; Канатик ( funiculus ) -арқан , жіп , шылбыр ; Связка ( Ligamentum
) -жалғама , байлам ; Губчатый ( spongiosus ) -кеуекті , кемікті деп аударылады . Сүйек жүйесіне байланысты терминдерді қарастырғанда , бір сүйекті қазақ тілінде белгілеу үшін бірнеше термин - синонимдерді табуға болады : Плечевая кость ( humerus ) -тоқпан жілік , токпак дiлiк , иык суйек
, решетчатая кость ( os sacrum ) -сегізкөз , жая , Бедренная кость ( femur ) - ортан жілік , сан сүйек ; затылочная кость ( os occipitale ) -Қарақұс , шүйде сүйек . Іш қуысындағы мүшелерді қарастырғанда Слепая кишка ( caecum ) деген терминді қазақша соқыр ішек , тұйық ішек , бүйен деп аударуға болады ; Тонкая кишка ( Intestinum tenue ) -Қарақұс , ащы ішек , жіңішке ішек деп аталады .
Халықаралық анатомиялық номенклатураны құрудың жауапты редакторы, белгілі кеңес анатомы С.С. Михайлов (1987): «қазір орыс анатомия номенклатурасын жасау кезеңінде транскрипция және транслитерация әдісін пайдаланбау мүмкін емес. Тіл дамытудағы мүмкін жолдарының бірі осы тәсілдер»-деп жазды. Ол В. Даль өзінің атақты сөздігін «Тірі ұлы орыс тілінің түсіндірме сөздігі» деп кездейсоқ атамағанын ескертеді де: «Тіл әрқашан да дами береді, ол шындығында да тірі»-деп есептейді.
Орыс анатомиялық номенклатурасында латын терминдерінің орысша баламалары бола тұра, латынданған түрін жиі беру кездеседі: Diafragma- грудобрюшная переграда-диафрагма; Trachea-дыхательное горло-трахея; Acinus-пузырек-ацинус; Pericardium-околосердечная сумка-перикард.
...