Лекции по "Медицине"

ПТЛ теория

1.Дәрілік қалыптар. Жіктелуі. Дәрілік қалыптарға қойылатын жалпы талаптар және оларды қамтамасыз ету әдістері.

Дәрілік қалыптар – дәрілік препараттың оны енгізу мен қолдану тәсілдеріне сәйкес келетін және қажетті емдік әсерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін жай күйі.

Дәрілік қалып – дәрілік затқа немесе дәрілік өсімдік шикізатына қолдануға қажетті  емдік әсерге қол жеткізу үшін берілетін ыңғайлы жағдай.

Дәрілік қалыптарды жіктеудің келесі топтарын анықтауға болады:

1. Дәрілік қалыптардың агрегаттық күйі бойынша жіктелуі;
2. Қолдану тәсіліне немесе мөлшерлеу (дозалау) әдісіне байланысты дәрілік қалыптың жіктелуі;
3. Ағзаға енгізу тәсіліне байланысты дәрілік қалыптың жіктелуі.

Дәрілік қалыптардың агрегаттық күйі бойынша жіктелуі

1. Қатты
2. Жұмсақ
3. Сұйық
4. Газ тәріздес

Қолдану тәсіліне немесе мөлшерлеу (дозалау) әдісіне байланысты дәрілік қалыптың жіктелуі

1. Тамшылар
2. Микстуралар
3. Таблеткалар
4. Басқыштар (примочки)
5. Припаркалар
6. Жуу
7. Опалар (пудры)
8. Сеппелер (присыпки)
9. Шаю

Ағзаға енгізу тәсіліне байланысты дәрілік қалыптың жіктелуі

1. Энтеральды
2. Парентеральды

Дәрілік қалыптарға қойылатын жалпы талаптар және оларды қамтамасыз ету әдістері

• Емдік мақсатқа сәйкестігі, дәрілік заттың осы дәрілік нысандағы биожетімділігі және тиісті фармакокинетикасы.
• Дәрілік заттардың қосалқы ингредиенттердің массасында таралуының біркелкілігі және мөлшерлеу дәлдігі.
• Жарамдылық мерзімі уақытында тұрақтылық.
• Микробтық контаминация нормаларына сәйкестігі, қабылдау ыңғайлылығы, жағымсыз дәмді корригирлеу мүмкіндігі, жинақылығы.
• МФ немесе басқа да нормативтік құжаттарда көрсетілген спецификалық талаптарға сәйкестігі.

2.Сұйық дәрілік түрлер, олардың сипаттамасы. Еріткіштер және дисперсиялық орта. Оларға қойылатын талаптар.

Сұйық дәрілік түрлер – еріткіште әсер ететін заттарды араластыру немесе еріту арқылы, сондай-ақ өсімдік материалынан әсер ететін заттарды алу жолымен алынатын препараттар.

Дәріханалардың сұйық дәрілік формалары  дәріханаларда дайындалған барлық фармацевтикалық препараттардың жалпы санының 60% -дан астамын құрайды.

 Сұйық дәрілік формаларды кеңінен қолдану басқа дәрілік формаларға қарағанда бірқатар артықшылықтарға, дәлірек айтқанда белгілі бір технологиялық әдістерді қолдануға байланысты (еру, пептизация, суспензия немесе эмульсия) кез-келген агрегация жағдайында дәрілік зат бөлшектердің дисперсиясының оңтайлы дәрежесіне дейін жеткізілуі мүмкін, еріткіште ериді немесе біркелкі бөлінеді, бұл дәрілік заттың ағзаға терапиялық әсері үшін өте маңызды және биофармацевтикалық зерттеулермен расталады;

 Сұйық дәрілік түрлер құрамы мен қолдану тәсілдерінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді;

• кейбір дәрілік заттардың (бромидтер, йодидтер және т.б.) тітіркендіргіш әсерін төмендетуге болады;
• бұл  дәрі-дәрмектің жағымсыз дәмі мен иісін жасыруға болады,балалар практикасында әсіресе маңызды зор;
• ішке қабылдаған кезде олар сіңіріледі және қаттыға қарағанда тезірек әрекет етеді;
• дәрілік формалар (ұнтақтар, таблеткалар және т.б.), олардан әсері жылдамырақ болады;
• бірқатар дәрілік заттардың жұмсартқыш және қабықша әсері ең жоғары болып табылады
• сұйық дәрілік заттар түрінде өзін толығымен көрсетеді.

 Алайда сұйық дәрілердің бірнеше кемшіліктері бар:

 Олар сақтау кезінде аз тұрақтылыққа ие, өйткені заттар еріген түрінде реактивті болады;

 ерітінділер микробиологиялық нашарлауға тезірек ұшырайды, сәйкесінше олардың сақтау мерзімі шектеулі - 3 күннен аспайды;

Физикалық-химиялық табиғаты бойынша сұйық дәрілік түрлер-дәрілік зат сұйық дисперсиялық ортада біркелкі бөлінген еркін, жан-жақты дисперсиялық жүйелер.

Еріткіштер – әртүрлі заттарды ерітуге қабілетті жеке химиялық қосылыстар немесе қоспалар, яғни екі немесе одан да көп компоненттерден тұратын – ерітінділер, біртекті жүйелер құрайды.