Құрылымдық геологиянын практикалык манызы және баска геологиялык пәндермен байланысы

ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ГЕОЛОГИЯНЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ БАСҚА ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ПӘНДЕРМЕН БАЙЛАНЫСЫ

А.К. Юлдашова, Сатибекова С. А.

 Satbayev University, Казахстан, г. Алматы

Аңдатпа. Бұл мақалада құрылымдық геологияның маңызы және оның басқа пәндермен байланысы қарастырылады. Құрылымдық геология дегеніміз тау жыныстарының жатыс пішіндерін, яғни олардың орналасу заңдылықтары мен бір -бірімен өзара арақатынастарын және геологиялық пайда болуын зерттейтін ғылым

Аннотация. В этой статье рассматривается важность структурной геологии и ее связь с другими дисциплинами. Структурная геология — наука, изучающая геологические образования горных пород, т. е. закономерности их расположения и взаимосвязи между собой

Abstract. This article examines the importance of structural geology and its relationship with other disciplines. Structural geology is a science that studies the geological formations of rocks, i.e., their patterns of arrangement and interrelationships with each other.

Кілт сөздер. Құрылымдық геология, геотектоника, кен орындары, карталау, пайдалы қазбалар.

Құрылымдық геология геотектониканың бір бөлігі – жер қыртысының құрылысы, қозғалысы және дамуы туралы ғылым. Ол тау жыныстарының жер қыртысында пайда болу формаларын, олардың пайда болу себептерін және даму тарихын зерттейді. Құрылымдық геологияда қолданылатын негізгі әдістер салыстырмалы-тарихи және актуалистік болып табылады. Жер қыртысында шөгінді, магмалық және метаморфтық тау жыныстарының пайда болу жағдайларын білу олардың құрамындағы пайдалы қазбалардың таралуын анықтау мен болжауға әдістемелік тұрғыдан дұрыс көзқарастың мүмкіндігін ашады. Соңғы жылдары құрылымдық геологияда геофизика, тәжірибелік геология және аэрофототүсірілім мәліметтері де кеңінен қолданыла бастады.

Геологиялық карта жасау (геологиялық түсіру) – геологиялық карталарды құрастыру әдістерін және олардың тәжірибеде қолданылуын қарастыратын қолданбалы геологиялық пәндердің бірі. Геологиялық карта жасаудың мақсаты – геологиялық құрылымын, пайдалы қазбаларын жан-жақты зерттеу және таңдалған аумақтың сол немесе басқа масштабта геологиялық картасын құрастыру. Геологиялық карталау тау жыныстарының құрамын, шығу тегін, жасын және пайда болу формаларын анықтау және топографиялық картаға таралуын сызу мақсатында олардың табиғи және жасанды өсінділерін (шығындарын) жүйелі және жан-жақты зерттеуден тұрады.

Геологиялық карталар – топографиялық картадағы жасы мен құрамы бойынша бөлінген тау жыныстарының жер бетінде пайда болу жағдайлары мен таралу белгілерін қолданатын кескін. Карталар геологиялық карталаудың маңызды нәтижелерінің бірі болып табылады, бірақ геологиялық зерттеулер кезінде жинақталған материалдарды өңдеу негізінде де құрастырылуы мүмкін. Геологиялық карталарды жасауда құрылымдық геология, геотектоника, тарихи геология, минералогия, петрография, геофизика, пайдалы қазбалар кен орындары теориясы жетекші маңызға ие. Диалектикалық материализм ұстанымдарына берік, қажетті білімнің барлық жиынтығын меңгерген геолог қана геологиялық карталарды құрудың күрделі жұмысын жоғары деңгейде жүргізе алады. Сонымен бірге ол асығыс субъективті тұжырымдар жасаудан аулақ болып, табиғат құбылыстары мен фактілерін терең зерттеу негізінде барынша орынды, мүмкіндігінше объективті тұжырымдар мен құрылыстарға келуге ұмтылуы керек.

Құрылымдық геология геологиялық ғылымының көптеген салаларымен байланысты, олармен бірге дамып, осы ғылымдардың көптеген теориялық және практикалық сұрақтарына жауап береді. Жер қыртысының геологиялық құрылымын, ондағы пайдалы қазбалардың таралуы мен пайда болу жағдайларын жан-жақты қарастыратын геологиялық картаны тау жыныстарының пайда болуының тектоникалық құрылымын зерттемейінше елестету мүмкін емес. Құрылымдық элементтері жоқ карталар жер бетіндегі әртүрлі тау жыныстарының таралуын ғана сипаттайды. Тектоникалық құрылымдарды зерттеу негізінде ғана геологиялық карта жасау: а) тереңдікте және жас шөгінділермен жабылған жерлерде тау жыныстарының пайда болу жағдайларын болжауға; б) учаскенің стратиграфиясын дұрыс ашу; в) зерттелетін аумақтың тектоникалық қозғалыстар мен қалыптасу тарихын белгілеу; г) пайдалы қазбалар кен орындарының пайда болу жағдайларын, кейде олардың таралуы мен генезисінің маңызды ерекшеліктерін анықтау, өйткені кен орнының түзілімдері көбінесе белгілі бір тектоникалық құрылымдармен байланысты.