Жасушалық мембрананың липидті құрамында патологиялардың пайда болу механизмдері

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті

Биология кафедрасы

Арқабаева Аружан Хайруллақызы

1-004 топ жалпы медицина

Жасушалық мембрананың липидті құрамында патологиялардың пайда болу механизмдері

    Соңғы жылдары белсенді зерттеулерге байланысты патологиялық мембрананың пайда болу деңгейіндегі жасушалар мен құрылымдарға қызығушылық танытқан – фосфолипидтердің биологиялық қызметі. Биомембранада липидті компонент оргофункционалдың белсенді матрицасында сыртқы әсерлерді біріктіреді және басқару бағдарламасына қатысады.  Плазматикалық мембрана рецепторлық қасиетке ие. Ең маңызды реттеудегі сигнализациялау функцияларының зақымдануы жасуша өліміне алып келеді. Липидтің жағдайы мембранамен байланысқан ферменттерге, жасушаның гормональді және нейрондық реттелуіне әсер етеді. Фосфолипидтер жасушада ең негізгі қызметтердің бірегейін атқарады. Мысалы: ион алмасу сияқты ішкі механизмдер, тыныс алу, тотығу, тотығулық фосфорлану.

    Төмен деңгейдегі реакциялардың өзгеруі патологиялық факторға алып соғады. Тіндердің және органдардың жасушаларға әсер етуі түрлі зиянды факторларды тудырады. Оларға липидтердің пероксидациясының қарқындылығын арттыру, фосфолипаза мен протеаздардың эндогенді активациялануы, антиоксидантты жасушалық қорғаныс жүйесінің белсенділігінің төмендеуі. Жасушалық мембрананың липидті пероксидациясы липидті қабаттың қалыңдауына немесе бұзылуына, оның микротұтқырлығының күшеюіне ақуыз-липидтік өзара әрекеттесулердің қысқартылуына, рецепторлы кешенді жағдайының бұзылуына себепші болады. Липидті пероксидацияның әсерінен липидті ақуызды компоненттер фосфолипазалар мен протеаздарға қол жетімді келеді. Патогендік фактор энергия алмасуының бұзылуына және жасушадағы еркін радикалды процестердің күшеюіне ықпал етеді. Бұл өз кезегінде мембраналарды зақымға әкеледі және энергия тапшылығын кұшейтеді. Нәтижесінде бұл жасушаларда макроэргиялық деңгей төмендейді, Са+2 ионы жасушада жиналады, иондық насос жойылады, мембраналық фосфолипазалар активацияланады, фосфолипид бөліктері гидролизденеді, мембраналардың өткізгіштігі жоғарылайды. Алайда липидтердің пероксидациясына қарамастан, тотығу жылдамдығының өзгеруі биоантиоксидант санының азайып, фосфолипидті мембрананың құрылысының өзгеруіне әкеледі. Бұл тотыққан липидтердің белсенді деградациясының және ақуыз липидті тасымалдау реакциясының әсерінен болады. Мұның бәрінде фосфолипидтің рөлі тотығу процесінде көп функционалды сипатқа ие. Өйткені олар тотығу субстраты болады, сонымен қатар тотығу процесін тоқтататын антиоксидантпен олардың синергисті бола алады.