Биология пәнiн окытуда бiлiм алушылардын функционалдык сауаттылыfын калыптастыруды камтамасыз ететiн инновациялык технологиялар

ӘОЖ 37.02

БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

1Қизатова К.Ш.*, 2Шарипханова А.С., 3Багимбаева З.Б.

Ғылыми жетекші: Шарипханова А.С., б.ғ.к., доцент, қауымдастырылған профессор

1Аманжолов университеті, Өскемен қ., Қазақстан

e-mail: Bagimbayevaz@mail.ru

Қазіргі білім беру үш маңызды тапсырманы орындайды – тұлғаны оқыту, тәрбиелеу және дамыту. Осы міндеттердің жиынтығы оның барлық деңгейлерінде және барлық пәндік салаларда білім беру саласына әсер еткен трансформациялық процестердің себептерінің бірі болды. Бірінші кезекте белгілі бір пән саласындағы студенттерді оқыту ғана емес, сонымен бірге оларды қоғам өмірін анықтайтын әлеуметтік, экономикалық және саяси жағдайларға бейімдеу. Оларға ізгілендіру, жоғары ақпараттық ағым, ырықтандыру және қоғамдық қызметтегі адамның өзін-өзі бақылауының өсуі жатады. Осы контексте білім беруді дамытудың ең перспективалы бағыттарының бірі білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту болып табылады.

Функционалдық сауаттылық деп «адамның сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау және онда барынша тез бейімделу және жұмыс істеу қабілеті» түсініледі. Егер біз функционалды сауаттылық пен қарапайымды салыстыратын болсақ, онда соңғысы - оқығанды оқып, түсіну, үлгі бойынша мәтіндер құрастыру, сонымен қатар қарапайым математикалық әрекеттерді орындау мүмкіндігі. «Функционалдық сауаттылық» - бұл белгілі бір мәдени ортада адамның өмірін жүзеге асыру үшін ең аз қажет деп саналатын әлеуметтік қатынастар жүйесінде адамның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ететін білім, дағды деңгейі [1, 5-13б].

 Егер функционалдық сауаттылықтың мазмұны мен оның қалыптасу сапасының критерийлері туралы айтатын болсақ, зерттеу жұмысы көрсеткендей білім беруді дамыту ондағы төрт негізгі компонентті ажыратады. Оларға мыналар жатады: оқушылардың сыни ойлауының болуы және оның шығармашылығы, коммуникациялық ынтымақтастықты ұйымдастыру және ақпаратты талдау мүмкіндігі.

Биология сабақтарында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру пәнаралық байланыстарға да сүйенуі қажет екенін атап өту маңызды. Тарих, география, әдебиет, экономика және құқық негіздерін білу функционалдық сауаттылықтың қалыптасу сапасын бағалауға бағытталған типтік тапсырмалар жиынтығын кеңейтеді.

Функционалдық сауаттылықты дамыту процесі пәндік білімдерге, іскерліктер мен дағдыларға сүйене отырып, оқу пәндері арқылы ойлау дағдыларын қалыптастыру негізінде жүзеге асырылады. Ойлау дағдыларын қалыптастыру және дамыту құралдары — тапсырма түрінде ұсынылған бірдей пәндік білім-білік-дағдылар, ал ұйымдастыру формасы - проблемалық жағдайлар. Бұл ретте ойлау дағдыларының өзі Білім, Білік, Дағды құзыреттілікке, яғни функционалдық сауаттылыққа көшудің құралы болып табылады [2, 54-62б].

Осылайша, білім беру процесінде, "Абай атындағы Шығыс Қазақстан гуманитарлық колледжі" КМҚК биология сабақтарында ақпараттық технология мен сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолдану білім алушылардың оқу–танымдық қызметін жандандыру және функционалдық сауаттылығын дамытудың тиімді тәсілдерінің бірі ретінде қарастырылады.

Сыни тұрғыдан ойлау - адамға 21 ғасырдың талаптарын сәтті орындауға, не үшін оқып жатқанын, не үшін істеп жатқанын түсінуге көмектесетін дағды.

Биология сабақтарында сыни ойлауды қалыптастырудың өзектілігі мынада: биология басқа мектеп пәндерімен қатар тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуы мен қалыптасу мәселелерін шешеді. Биологияны оқыту кезінде алынған білім, дағдылар, қол жеткізілген ақыл-ой дамуы мектеп түлектеріне тез өзгеретін өмір жағдайларына бейімделуге көмектесуі керек. Мұның бәрі қазіргі кезеңде сыни ойлауды дамыту мәселесін шешу қажеттілігін анықтайды.