Қыналардың классификациясы

Жоспары

 Кіріспе

 Негізгі бөлім

1.1  Қыналардың классификациясы

1.2 Қыналардың анатомиялық және морфологиялық құрылысы

1.3 Көбею ерекшеліктері

1.4  Филогенезі

1.5 Табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі.

Қыналар табиғи және урбанизацияланған кешендердің маңызды компоненттері болып табылады, олардың атмосфераның ластануына сезімталдығымен және жайылымдық және рекреациялық жүктемелерге жауап беру қабілеттерімен кеңінен танымал, бұл экономикалық өзгеріске ұшыраған дала ландшафттарының қазіргі жағдайын бағалау үшін маңызды.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. 

Жұмыстың мақсаты - Павлодар облысының дала аймағының және оған іргелес аумақтардың қыналар флорасын зерттеу, оны жан-жақты талдау және әртүрлілікті бағалау. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:

1) аймақтағы қыналардың түрлік құрамын анықтау;

2) зерттелетін флораға таксономиялық, биоморфологиялық, экологиялық-субстраттық және географиялық талдау жүргізуге,

3) флористикалық байлықты бағалау;

4) урбанизацияланған аумақтардың қыналар флорасының ерекшеліктерін және экономикалық қызметтің аймақ қыналарына әсерін анықтау;

5) облыстың ерекше қорғалатын табиғи аумақтарында қыналардың түрлік құрамын белгілеу және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар желісінің қыналар флорасына қатысты репрезентативтілігін анықтау; қорғауды қажет ететін сирек, осал түрлерін анықтау және оларды сақтау бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Ғылыми жаңалық. Жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесінде Павлодар облысының дала аймағының және оған іргелес аумақтардың лихен флорасы алғаш рет егжей-тегжейлі зерттелді. 108 тұқымдасқа жататын 336 түр, 2 кіші түр, 5 вариация және 1 форманы, 41 тұқымдасты, 14 отрядты, аскомицеттер класының 3 кіші кластарын тапты. Алғаш рет зерттелген аумаққа 290 түр, Павлодар облысына 104, қыналардың 4 түрі (Caloplaca bullata (Müll. Arg.) Zahlbr., Collema coccophorum Tuck., Polysporina urceolata (Anzi) Brodo және Staurothele) берілген. ambrosiana (A. Massal.) Zschacke) - Қазақстан үшін. Флораның көптеген түрлері үшін таралу шекаралары едәуір көрсетілген. Таксономиялық, биоморфологиялық және географиялық талдаулар негізінде лихендер флорасының ерекшеліктері және оның жақын флоралар қатарындағы орны алғаш рет ашылды, оның экотоникалық сипаты белгіленді және зерттелген түрлердің географиялық байланыстары мен таралу заңдылықтары ауданы нақтыланды.

Алғаш рет ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы қыналардың түрлік құрамы белгіленді және олардың облыстың қыналар флорасын сақтаудағы рөлі көрсетілді, сирек кездесетін, осал және қорғауды қажет ететін қыналар түрлерінің тізімдері жасалды және ұсыныстар жасалды оларды сақтау әзірленді.

Қыналар табиғатта басқа өсімдіктерге қолайсыз, құнарсыз жерлерде өседі. Тастың үстінде, шөлді-шөлейтті жерлерде, тундрада және ормандарда тіршілік етеді. Антарктидадан 350 түрі, Оңтүстік   полюске    жақын    жерден 7 түрі табылған. Бұлай таралу себебі, өте ыстық ортада өсетіндері жоғары температурада тез кеуіп кетеді де тіршілігі уакытша  тоқталады. Қайтадан қолайлы жағдай туса, кеуіп калған қыналар қалпына келіп, тіршілігін жалғастырады. Өте салқын жерлерде өсетін қыналарды айрықша тығыз қалың қабықша қорғап тұрады.

Қыналар  пішіндеріне қарай үш  топқа бөлінеді.

   1. Ағаштың діңіне, тасқа жабысып өсетін қабыршақты (қаспақты) қына. Бұлар сары- қызыл, сары, сұр, көгілдір, қоңыр түсті, жұқа қабыршақ тәрізді болады.

   2. Орманда ағаш діңіне, түбіріне жабысып өсетін жапырақтың пішініне ұқсайтындары —жапырақ тәрізді қыналар.

   3. Қарағайлы орманда төсемікте  өсетін бұтақталған ақшыл жасыл, ақшыл түстілері— бұта тәрізді қыналар.

 Қыналар саңырауқұлақтар мен балдырлардың бірігіп, селбесіп тіршілік етуінен пайда болады. Саңырауқұлақ жіпшелері балдырларға құрамындағы су және минералды заттарын береді. Өздері балдырлардың фотосинтездің нәтижесінде түзілген ағзалық заттарымен қоректенеді. Қыналар бір топ саңырауқұлақ жіпшелері арқылы төсемікпен байланысады. Оның құрамындағы саңырауқұлақтар тек қынадан ғана табылған.  Ал  қына құрамындағы  балдыр түрлерінің табиғатта өз бетінше тіршілік ететіндері де бар. Қынаның құрамында біржасушалы жасыл балдырлар кездеседі. Балдырлардың жасушаларындағы хроматофорларында көмірқышқыл газын,  суды сіңіріп, фотосинтездің нәтижесінде  ағзалық заттар түзіледі.  Балдырлар және саңырауқұлақтың жіпшелері ағзалық заттармен  қоректенеді.