Бір шөмішті құрылыс экскаваторларының классификациясы және оларға жалпы сипаттама

Бір шөмішті құрылыс экскаваторларының классификациясы және оларға жалпы сипаттама

      Негізгі танымалдығы бойынша құрылыс алаңдарында жер қазу жұмыстарын жүргізу, тиеу, сусымалы және кесекті материалдарды тасу және басқа да жұмыстарды орындау үшін белгіленген көлік түрі экскаватор болып табылады. Қарапайымдылық, сенімділік және әсерлі әмбебаптық оған кез-келген құрылыста басты рөл атқаруға мүмкіндік береді.

    Алғашқы экскаваторлар Ресейде 19 ғасырдың тоқсаныншы жылдарының басында, бұрынғы Путиловка зауытында салынды. 1917 жылға дейін 50 - ге жуық, оның ішінде 40-қа жуық бір шөмішті темір жол экскаваторлары және 10-көп шөмішті машина шығарылды. Экскаваторларды сериялық шығаруды ұйымдастыру кезінде машиналардың жіктелуі мен параметрлерін қамтитын бірқатар стандарттарды белгілеу орынды деп танылды. Мұндай бірінші стандарт (бір шөмішті экскаваторларға) 1933 жылы пайда болды және түпкілікті өңдеуден кейін МЕМСТ 518-41 стандарт нысанында бекітілді.

Жер қазатын тиеу-түсіру машиналарының негізгі түрі болып табылатын топырақты қазуға және ауыстыруға арналған жер қазатын машиналар экскаваторлар деп аталады.

    Көп шөмішті экскаваторлар екі операцияны: топырақты қазу және оның орнын ауыстыруды бір мезгілде орындайды; бір шөмішті эксковаторлар бұл операцияларды топырақтың орнын ауыстыру кезінде қазуды тоқтатып,    ретті түрде орындайды. Осылайша, топырақты таңдап алатын машинаның жұмыс уақыты және көп шөмішті экскаваторлардың өнімділігі бір шөміштен жоғары. Осыған қарамастан, бір шөмішті экскаваторлар олардың әмбебаптылығы салдарынан кең таралған,оларды ең ауыр, оның ішінде жартасты (алдын ала жару арқылы), топырақтарда да тиеу-түсіру жұмыстарында қолдану мүмкіндігі зор.

   Бір шөмішті экскаваторлардың үш негізгі тобы бар:

-Әмбебап- құрылыстық: шөміш сыйымдылығы 3 м3 дейін, жер жұмыстарын жүргізуге арналған;

-Карьерлік: шөміш сыйымдылығы 2-ден 8 м3 дейін, кен және көмір орындарын қазуда карьерлерде жұмыс істеуге арналған;

-Қазу жұмыстары: сыйымдылығы 6 м3 асатын, тау жыныстарының жоғарғы қабаттарын (қазу) әзірлеуге арналған.

Бір шөмішті экскаваторлар оларды пайдалану бойынша жұмыс жабдықтарының әртүрлі түрлерімен ерекшеленеді.

     Әмбебап экскаваторлар ауыспалы жабдықтың әртүрлі түрлерімен жұмыс істеуге арналған: тік және кері күрекпен, драглайнмен, крандық жебемен, ілгекті аспамен немесе грейфермен, қадаларды және т. б. қағуға арналған копрмен.

Жартылай универсалды экскаваторлардың негізгі жұмыс жабдықтарынан басқа қосымша ауысымды жабдықтың бір немесе екі түрі (тік күрек, кері күрек, драглайн) болады.

Арнайы қуатты экскаваторлардың бір ғана түрі бар, мысалы, тік күрек.

       Бір шөмішті әмбебап экскаватор деп бір шөмішті жұмыс жабдығының бір түрінің көмегімен топырақ пен өзге материалдарды қазып алу және орнын ауыстыру үшін және басқа да ауыспалы жұмыс жабдығының басқа түрлерімен тиеу және басқа да жұмыстарды орындау үшін арналған циклді жұмыс істейтін машина аталады.

Экскаваторлардың осы кең таралған класының жұмыс циклі:

-топырақты қазу операциялары (шөмішті бір мезгілде толтыра отырып),

-толтырылған шөмішті түсіру орнына ауыстыру,

-шөміштен топырақты түсіру және шөмішті забойға қайтару операцияларынан тұрады.

      Жұмыс циклының ұзақтығы экскаватордың қуаты мен түріне және жұмыс жағдайына байланысты 12-ден 80 секундқа дейін ауытқиды. Шөміш сыйымдылығының 1 м3 бір шөмішті экскаватордың өнімділігі жұмыс жағдайларына байланысты жылына 100-ден 350 мың м3 дейін немесе 80-180 м3/сағ құрайды. Жұмсақ топырақтарда жұмыс істеу үшін бір шөмішті экскаваторлар сыйымдылығы ұлғайтылған шөміштермен жабдықталуы мүмкін. Жартасты жыныстар мен қатып қалған топырақтар бір шөмішті экскаватормен өңдеу алдында қопсытылады (әдетте жарылыс).