Ғылым философиясындағы шынайылық пен рационалдықты анықтаңыз

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ САЯСАТТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

ФИЛОСОФИЯ КАФЕДРАСЫ

«ҒЫЛЫМ ТАРИХЫ МЕН ФИЛОСОФИЯСЫ» 

 ПӘНІ БОЙЫНША №1 МОӨЖ /МӨЖ

Тақырыбы: Ғылым философиясындағы шынайылық пен рационалдықты анықтаңыз

Орындаған:

«Биотехнология» мамандығының

1 курс студенті

Абитбекова Аэлина

Тексерген:

Сулейменов Пірімбек Мұханбетұлы

сяси ғылымдарының кандидаты, доцент

Алматы, 2022

Жоспар

Кіріспе        3

Негізгі бөлім        4

Ғылыми танымдағы ақиқат мәселесі        4

Ақиқат табиғаты.        4

Ақиқат абсолютті ме?        5

Ақиқаттың нақтылығы.        7

Ақиқат мәселесі және әлемнің ғылыми бейнесі        9

Ғылымның рационалдылығын түсінудің негізгі тәсілдері        11

Қорытынды        14

Пайдаланылған әдебиеттер        15

Кіріспе

Ақиқат таным теориясы мен ғылым философиясындағы ең маңызды ұғымдардың бірі болып табылады.

Ақиқат, оның әдеттегі мағынасында, абсолютті мазмұнға ие: бірде болған ақиқат барлық уақытта ақиқат болып қалады. Бірақ ғылым уақыт өте келе сөзсіз қайта қаралатын, өзгертілетін және нақтыланатын проблемалық білімді ғана береді. Бұл жағдайда ақиқат ұғымын қалай қолдануға болады?

Кейбір ғылыми теорияларды басқа, жетілдірілген теориялармен алмастыру, әлемді барған сайын егжей-тегжейлі және тереңірек түсіну кейде ақиқатқа біртіндеп, бірақ ешқашан аяқталмайтын (кейде айтылғандай, асимптотикалық) жақындау процесі ретінде түсіндіріледі. Мұндай түсінік ғылымның даму процесін белгілі бір мақсатқа бағыттайды және ғылым эволюциясына білім үшін қолайсыз телеологиялық сипат береді.

«Біз шынымен де табиғат туралы толық, объективті, шынайы түсінік бар деп ойлауымыз керек пе? Ғылыми жетістікке жетудің тиісті өлшемі - бұл бізді осы түпкі мақсатқа қаншалықты жақындатқандығы ма? Егер біз "білгіміз келетін нәрсеге эволюцияны", "біз білетін нәрседен эволюцияға" ауыстыруды үйренсек, онда бізді тітіркендіретін көптеген мәселелер жойылуы мүмкін». [1] Кун ұзақ уақыт бойы қызу пікірталас тудырған индукция мәселесі - ғылымды белгілі бір және жалпы алғанда ешқашан қол жеткізілмейтін мақсатқа бағытталған әрекет ретінде түсіндіру деп болжайды.

Ғылымның дамуы туралы өзінің телеологиялық емес көзқарасын Дарвиннің эволюция теориясымен салыстыра отырып, Кун «эволюция», «даму» және «прогресс» ұғымдарына белгілі бір мақсат болмаған кезде мағына беруге болатындығын байқайды. Қазіргі ғылыми білім - бұл біртіндеп іріктеудің таза нәтижесі. Бұл даму процесінің дәйекті кезеңдері нақтылық пен маманданудың жоғарылауымен сипатталады. «Және бұл бүкіл процесс, біз қазір биологиялық эволюцияны елестетіп отырғанымыздай, қандай да бір ортақ мақсатсыз, ғылыми білімнің дамуындағы әрбір кезеңі жақсартылған үлгіні беретін тұрақты бекітілген ақиқатсыз жүзеге асырылуы мүмкін». [1]

Л. Лаудан білімнің үздіксіз өсуін ғылымның негізгі сипаттамаларының бірі деп санайды. Ғылымның ілгерілеуі проблемаларды қоюды және шешуді қамтиды. Ғылымды проблемаларды шешу қызметі ретінде анықтай отырып, Лаудан оның дамуын зерттеу бағдарламаларының эмпирикалық және теориялық мәселелерді шешу қабілетінің артуы деп түсіндіреді. Егер ғылыми зерттеу проблемаларды шешу тұрғысынан сипатталса, ақиқат ұғымын қолданудың қажеті жоқ. Лаудан ақиқаттың бар екенін жоққа шығармайды, бірақ Кунға ұқсас, бұл ұғымды енгізу көптеген түсініксіз сұрақтарды тудырады деп санайды. [2]