«Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм»: скептицизмнің гносеологиялық стратегия ретінде қазіргі ғылыми және қарапайым дү

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМІ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

 МИНИСТРЛІГІ

ӘЛЬ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ

УНИВЕРСИТЕТІ

[pic 1]

«Ақпараттық технологиялар» факультеті

СӨЖ

Тақырыбы: «Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм»: скептицизмнің гносеологиялық стратегия ретінде қазіргі ғылыми және қарапайым дүниетанымдағы маңызы туралы   эссе-негіздеме

Орындаған: Бөкенов Заңғар

Тексерген:  Филос.ғ.к, доцент м.а. Сембаева Г.М.

Алматы 2024 ж

Гносеология – таным мен білімді меңгеру процестерін зерттейтін философиялық пән. Ол білімнің ақиқатының құрылымын, қайнар көздерін, сипаты мен критерийлерін талдайды. Гносеология әлемді қалай танимыз, ұғымдар мен идеялар қалай қалыптасады, білімнің ақиқаттығын тексеру үшін қандай әдістер қолданылады деген сұрақтарға жауап іздейді. Гносеологиялық аспектілерді түсіну ғылым мен адам қызметінің әртүрлі салаларына маңызды болып табылатын танымның табиғатын, ғылыми әдісті және ойлау процестерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.Білім және танымды меңгеру процесстерінде 3 түрлі принцип бар: гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм.

Гнесеологиялық оптимизм - бұл дүние туралы білімнің мүмкін екендігіне және адам санасының шындыққа жақындауға қабілетті екендігіне сенім. Гносеологиялық оптимистер ғылым мен рационалды ойлау әлем туралы білім алуға мүмкіндік береді деп есептейді. Гносеологиялық оптимизм материалдық жүйелер әлемін білуге болатынын болжайды, кез-келген жағдайда білім сезімдік қабылданатын қасиеттермен және қатынастармен шектелмейді.

Скептицизм - бұл дүниені сенімді тану мүмкіндігіне қатысты сақтық пен күмәнді баса көрсететін философиялық ұстаным. Скептиктер білімнің мүмкін емес екенін айтпайды, бірақ олар адам санасының шектеулерін мойындайды және оған күмән келтіреді.

Агностицизм - бұл адам құдайдың бар екендігі немесе шындықтың негізгі мәселелері туралы нақты біле алмайтын ұстаным. Агностиктер мұндай сұрақтар адам білімінің мүмкіндіктерінен тыс жатыр деген пікірде.

Терминдерге анықтама бере келе бұл үш термин әлемге деген көзқарастың үш принципін көрсетеді. Біріншісі(гносеологиялық оптимизм) адамның білім алу қабілеттері ертелі ме кеш бұл әлемнің шындығына жете алады деп сенеді. Екіншісі(скептицизм) - әлемді тану барысында әр нәрсеге күмәнмен, сақтықпен қарауды алға тартады. Әр нәрсеге сене бермей, адам өз қабылеттеріне, әлемді тану үдерісі аса күмәнмен қарауға шақырады. Үшіншісі(агностицизм) - адам әлемді қанша зерттегенімен әлемнің шындығын тани алмайды деп сенеді. Принцип бойынша адамның аналитикалық қабілеттері, білім деңгейі бұл әдем шындығын танып білуге жетпейді деп сенеді. Агностиктер әлемнің шындығы жоқ деп сенбейді. Ол бар, бірақ адам оны ешқашан біле алмайды.

Ақпарат әртүрлі көздерден молынан келетін қазіргі әлемде білімнің табиғаты мен оның сенімділігі туралы мәселе өзекті бола түсуде. Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм бұл мәселеге әртүрлі көзқарастарды білдіреді.Осы тәсілдердің ішінде гносеологиялық стратегия ретіндегі скептицизм ерекше назар аудартады. Скептицизм сыни тұрғыдан ойлаудың және әлем туралы талаптарға күмәнданудың маңыздылығына баса назар аударады. Қазіргі ғылыми және зайырлы дүниетанымда адамның білім мен шындыққа деген көзқарасын қалыптастыруда скептицизм басты рөл атқарады.

Скептицизмнің маңызды аспектілерінің бірі оның бар шағымдарды сараптау мен сынауды қоздыру қабілеті болып табылады. Ғылыми ортада скептицизм ғалымдарды тереңірек зерттеулер жүргізуге, сондай-ақ нәтижелерді растау үшін эксперименттерді қайталауға итермелейді. Зайырлы дүниетанымдарда скептицизм адамдарға әртүрлі көздерден алынған ақпаратты сыни тұрғыдан бағалауға көмектеседі, бұл өз кезегінде қоғамның саналы және ақпараттандырылуына ықпал етеді. Скептицизмнің оның бірегейлігі мен маңыздылығын анықтайтын бірнеше пункттары бар: