Әлеуметтану ғылымының қалыптасуы мен дамуындағы кезеңдердің ерекшеліктері

                                    ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

                              РЕФЕРАТ

«Әлеуметтану ғылымының қалыптасуы мен дамуындағы кезеңдердің ерекшеліктері»

Орындаған: Ергазин Даулет

Мамандық: Жерге орналастыру

Жоспар:

1. Қоғамды зерттеудің ерекшеліктері.
2. Әлеуметтанудың ғылым ретінде пайда болуының әлеуметтік-теориялық алғы шарттары.
3. О.Конттың социологиялық көзқарасы.
4. 20 ғасырдың басындағы классикалық әлеуметтану.
5. Марксизм социологиясы. тарихты материалистік тұрғыдан түсіну. Қоғамдық-экономикалық формация және қоғамдық революция түсінігі.
6. Американдық әлеуметтану: дамуының негізгі кезеңдері.

1.Қоғамды зерттеудің ерекшеліктері

Басқа ғылымдар сияқты әлеуметтануды зерттеудің маңызды аспектісі оның қалыптасу және даму тарихын зерттеу болып табылады. Әлеуметтану ғылым ретінде 19 ғасырда қалыптасқанымен, оған дейін де ойшылдарды қоғам мәселесі көптеген ғасырлар бойы қызықтырды.

Осы уақытқа дейін әлеуметтануда бірде-бір теориялық бағыт болмағандықтан, бұл ғалымдардың пікірлерін ескеру қажет екені сөзсіз және оларды зерттеу бұл процеске айтарлықтай көмек көрсете алады. Оның үстіне әлеуметтанудың ғылымға дейінгі деңгейінде жасалған бай теориялық материалдан бас тарту жай ғана ақымақтық болар еді.

Антикалық дәуірде қоғам туралы алғашқы толық идеяны әлеуметтік философия шеңберінде Платон («Заңдар», «Мемлекет туралы») және Аристотель («Саясат») берді. Өз еңбектерінде әлеуметтік стратификация туралы ілімді алғаш рет дамытқан Платон болды. Ол идеалды қоғамда болуы керек үш сословиені ажыратады: билеуші-философтар; жауынгерлер мен өндірушілер: көпестер, қолөнершілер және шаруалар.

Аристотель де өзінің әлеуметтік стратификация теориясын ұсынды. Оған сәйкес қоғам: бай қабат (плутократия), орта тап және иеліктен айырылған тап болып бөлінеді. Сонымен қатар, философ қоғамның қалыпты жұмыс істеуі үшін көпшілік дәл орта тап болуы керек деп атап өтеді. Бұл теориялық тұжырымның қазіргі заманда да өзектілігін жоймағанын байқау қиын емес.

Ежелгі ғалымдардың әлеуметтік стратификация мәселелеріне мұқият назар аударуы кездейсоқ емес. Алғашқы қауымдық жүйеден ерте таптық қоғамға көшу халықтың әлеуметтік дифференциациялану процестерінің тереңдеуімен және ежелгі Римде өзінің шарықтау шегіне жеткен қоғамның әртүрлі топтары арасындағы күрестің күшеюімен қатар жүрді. Таным табиғатының өзіне келетін болсақ, ежелгі дәуірде ол ең алдымен мифологиялық, идеалистік және утопиялық мағынаға ие болды. Ежелгі әлеуметтік-философиялық концепциялардың негізгі мақсаты қоғамды жақсартуға, оны ішкі қайшылықтардан құтқаруға және сыртқы қауіпке қарсы күресуге дайындауға ұмтылу болды.

Орта ғасырларда қоғамды зерттеуге христиандық пен Рим-католиктік шіркеу қатты әсер етті, сондықтан тек теологиялық сипатта болды. Дүниетанымның өзегі ортағасырлық христиан діні болды. Осыған байланысты философиялық қызығушылықтың жердегі өмір құндылықтарынан абсолютті, табиғаттан тыс әлем тәртібі мәселелеріне қайта бағдарлануы болды.

Әлеуметтік антагонизм екі дүниенің: құдай мен жердегі, рухани және материалдық, жақсылық пен зұлымдық арасындағы күрес жазықтығына аударылады. Ортағасырлық ой-пікірдің тағы бір маңызды бағыты араб әлеуметтік ойы болды. Ол да әлемдік дін – исламның ықпалымен қалыптасты. Арабтардың қоғамдық ойының қалыптасуының екінші қайнар көзі Платон мен Аристотель концепциялары болды.

Негізгі тақырыптар мемлекет пен билік мәселелері болды. Қоғамның және ең алдымен мемлекеттің эволюциясы мәселесінде маңызды теориялық әзірлемелер пайда болды. Арабтардың саяси ой-пікірлерінің ерекшелігі әртүрлі әлеуметтік қауымдастықтарды зерттеу болды. Осылайша, араб орта ғасырларының көрнекті ойшылдарының бірі Ибн Халдун «адам қоғамының анатомиясын» құрайтын үлкен әлеуметтік топтардың мінез-құлқын мұқият зерттеді.

Соңғы Батыс орта ғасырларының ең ірі және маңызды оқиғалары Қайта өрлеу және Реформация болды. Өзінің әлеуметтік-тарихи мәні бойынша олар антифеодалдық, ерте буржуазиялық құбылыстар болды. Бұл кезең феодалдық қатынастардың бұзылуы және ерте капиталистік қатынастардың пайда болуы, қоғамның буржуазиялық қабаттарының позицияларының күшеюі, қоғамдық сананың зайырлылығы сияқты әлеуметтік тенденциялармен сипатталды.