Кәсіпорындағы өндірістік процестер

Ф-Е-10/4.3.2

№ 4 Оқу - практикалық жұмыстың технологиялық нұсқау картасы

Тақырыбы:  Кәсіпорындағы өндірістік процестер.

Дәрістің мақсаты: Оқушыларға кәсіпорындағы өндірістік процестер туралы жалпылама түсіндіру және мәлімет беру түсіндіру. Қазіргі заманға сай қымбат емес және таза энергияны көбірек өңдіру және оны  қолдану керек екенін түсіндіру.

 Құралдар-жабдықтар: Оқулықтар, практикалық құрал-жабдықтар, электр жабдықтар мен қондырғылар, мультиметр, мультимедиялық проектор, оқу әдістемелік кешені.

     Теориялық мағлумат:

Өнеркәсіптік өндіріс - бұл шикізатты, жартылай фабрикаттарды және басқа да еңбек объектілерін нарықтың қажеттіліктеріне сай дайын өнімге айналдырудың күрделі процесі.
Өндіріс процесі - бұл кәсіпорында өнім өндіруге қажет адамдар мен құралдардың барлық әрекеттері жиынтығы.
Өндіріс процесі келесі процестерден тұрады:
- негізгі - бұл өнімнің геометриялық фигураларында, өлшемдерінде және физика-химиялық қасиеттерінде өзгерістер болатын технологиялық процестер;
- қосалқы - бұл негізгі процестердің үздіксіз ағымын қамтамасыз ететін процестер (құралдар мен жабдықтарды жасау және жөндеу; жабдықты жөндеу; энергияның барлық түрлерін қамтамасыз ету (электр, жылу, бу, су, сығылған ауа және т.б.);
- қызмет көрсету - бұл негізгі және қосалқы процестерге қызмет көрсетумен және өнімді жасамай (сақтау, тасымалдау, техникалық бақылау және т.б.) процестер.
Автоматтандырылған, автоматтандырылған және икемді интеграцияланған өндіріс жағдайында көмекші және қызмет көрсету процестері белгілі бір дәрежеде немесе басқалары негізгі процестермен біріктіріліп, өндірістік процестердің ажырамас бөлігі болады, оларды кейінірек толығырақ қарастырамыз.
Технологиялық процестер өз кезегінде фазаларға бөлінеді.
Фаза - орындалуы технологиялық процестің белгілі бір бөлігінің аяқталуын сипаттайтын және еңбек субъектісінің бір сапалы күйден екінші сапаға ауысуымен байланысты жұмыстар жиынтығы.
Инженерлік және аспаптық өндірісте технологиялық процестер негізінен үш кезеңге бөлінеді:
- сатып алу;
- өңдеу;
- құрастыру.
Технологиялық процесс еңбек технологиялық әрекеттері - операциялар бойынша жүйелі түрде орындалады.
Операция дегеніміз - бір жұмыс орнында орындалатын технологиялық процестің бөлігі (машина, тіреуіш, қондырғы және т.б.), ол әр жұмыс заты немесе бірлесіп өңделетін элементтер тобы бойынша бірқатар әрекеттерден тұрады.
Еңбек объектілерінің геометриялық пішіндерінің, өлшемдерінің, физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруіне алып келмейтін операциялар технологиялық операцияларға (тасымалдау, тиеу-түсіру, бақылау, сынау, жинау және т.б.) байланысты емес.

  Кез-келген кәсіпорынның алғашқы қалыптасуы өндірістік процестен басталады.

    Кәсіпорындағы өндіріс процесі дегеніміз шикізатты өңдеп, тұтынуға дайын өнім өндіруге бағытталған іс-қимылдар.

    Өндірістік  процесс өнім шығарудың сипаты мен ауқымына қарай:

• жай;
• күрделі болып бөлінеді.

    Өндірістік  процестердің күрделілігі — кәсіпорынның түрлі бөлімдер мен цехтарының, сондай-ақ өндірістік бөлімшелерінің қызметіне байланысты. Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында бәсекеге қабілетті, сапалы, тұтынушылар талғамын қанағаттандыратын өнім өндіру бүгінгі күннің басты міндетіне айналып отыр. Өндірістік процестер екіге бөлінеді:

• еңбек заттарының нысандары мен сапаларын өзгертетін процестерді технологиялық процесс деп атайды.
• еңбек заттары нысандары өзгермейтін процестерді технологиялық емес процестер деп аталады.

    Өндірістік процестің нәтижелігі өнім түрлеріне қарай:

• негізгі;
• көмекші;
• қызмет көрсетуші (оның ішінде: әлеуметтік, тұрмыстық, мәдени);
• басқару болып бөлінеді.

    Негізгі процесс технологиялық процесс болып табылады, яғни бұйымдардың шамасы, өлшемі, физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеруі.

    Технологиялық операция техникалық қуаттардың жетілуіне  қарай:

• қолмен атқарылатын операция;
• машина-қолмен;
• машиналық;
• автоматты;
• аппаратты болып бөлінеді.

    Негізгі операциялардың жиынтығы негізгі технологиялық процесс деп аталады. Технологиялық операция — бір жұмыс орнында, бір немесе бірнеше жұмыстың орындалуы, әрбір еңбек заттарының немесе заттарды өндеу тобының дәйекті және қосарлас атқаратын іс-қимылы болып табылатын өндіріс процесінің бөлігі.