Өзін-өзі бақылаудағы объективті және субъективті көрсеткіштері

                                       Кіріспе

     Қазіргі қоғамның алдынғы негізгі мақсат-бойында биік кәсіби шеберлігі жоғары адамгершілік қасиетпен ұштасып жататын шығармашыл тұлғаларға деген қажетін қанағаттандыру болып табылады.

     Нарықтық экономикаға көшу жағдайларынабайланысты,ең алдымен нақты еңбек түрін тандау шарттары қаталданса,сонымен қатар әрбір адамның өмірінде еңбектін бір түрінен екіншісіне ауысу ықтималдығы да күшейе түсуде,демек мамандық тандау проблемасын қайталап шешу мүмкіндігі туындап отырады.Қоғамдағы өзгерістерге байланысты кәсіптік бағдар беру жұмысында алдыңғы шепке адам, өзінің қабілеттері,ұмтылулары, бағыттылықтары бар жеке адам, мәселесі шығуда,яғыни оқушының жеке тұлғалық дамуының динамикалық процестерін қарастыру қажеттілігі туады.  

Республикада әртүрлі тиіптегі (лицей,гимназия және т.б) пайда болуынабайланысты да жастарға кәсіптік бағдар беру міндеттері өзгеруде.

     Мамандық дұрыс тандаудың адам өміріндегі маңызы туралы мәселелері ежелден-ақ Шығыстың,Орта,Азияның ұлы ойшылдары мен ағартушы ғалымдарын(Әбу        Нәсір        Әл-Фараби,Жүсіп        Баласағұн,Махмұт Қашғари,Абай,Ыбырай, т.б.), заманымыздың ұлы зиялдарын Ж.Аймауытұлы, А. Байтұрсынов, М.Жұмабаев,М.Дулатов,С.Торайғыров т.б қатты толғандырған.Ұлы бабамыз Әл-Фараби.....Ізгі және қажетті жұмыс істеген адам.басқа адамнан жоғары тұруы керек,-десе,осы ойды «Түйсіне қарама ісіне қара»,-деп түркі халықтарынан шыққан ғалым М.Қашқари жалғастырады.Халықтың болашағы білімде екендігін шығыс ойшылдары ерте кезден түсінген.Ж.Баласағұн. «Бар ізгілік тек білімнен алынар,білімменен аспанға жол салынар,,,-десе бабаларымыздың еңбектерінен сусындаған ұлы Абай,,Ғылым таппай мақтанба,орын таппай баптанба»,-деп әрбір адам оз мүмкіндіктеріне сай өмірдегі орнын табуы қажет екенін атап көрсетеді.

     Ғасырлар өткен сайын ұрпақ тәрбиесі туралы ойлар өз жалғасын тауып,философ,психолог,педагог ғалымдардың еңбектерінде айрықша орын алған.

      Қазақстан республикасының мектептері мен оқу орындарында кәсіптік бағдар беру проблемасының кейбір мәселелеріне М.Мұқанов,Т.Тәжібаев,М.А.Құдайқұлов,Л,Х,Мажитова,Ж.Т.Түркпенұлы,А.П.Сейтешеов және т.б. еңбектері арналған.

       Нақты мамандық таңдауда жеке бастың өзіндік ерекшеліктерін ескеру,әсіресе жеке тұлғаның бағыттылығының маңыздылығы белгілі.

 Бұл мәселеге арналған көптеген психологиялық-педагогикалық зерттеулер бар.Атап         айтқанда Б.Г.Ананьев,А.Г.Ковалев,С.П.Крягжде,А.Н.Леонтъев,Б.Ф...Ломов,В.С.Мерлин,К.К.Платонов,С.П.Рубинштейн,П.А.Шавир т.б.

     Жеке тұлғаның бағыттылығының бір типі,оның кәсіби бағыттылығы болып табылады.

     Оқушы жастардың кәсіби бағыттылығын қарастыратын ғылыми психологиялық,педагогикалық әдебиеттердің талдауы-кәсіби бағыттылық проблемасының кәсіптік бағдар беру жұмысының теориясы мен практикасына өзіндік үлес қосатынын көрсетеді.Сонымен қатар, қазақ мектептері,гимназиялар мен лицейлер, лицей-интернаттардың мұғалімдері кәсіптік бағдар беру жұмысын дұрыс жолға қоюда, өздерінің бұл процестегі орны мен рөлін дүрыс анықтауда,оқушылардың кәсіби бағыттылықтарын жеке-даралық ерекшелік-теріне сәйкес қалыптастыруда,кәсіби бағыттылықты қалыптастыру процесін дұрыс ұйымдастырып басқаруда көптеген қиындықтарға тап болатынын көрсетеді.

     Мамандыққа байланысты білім алу бағытын тандағанда ата-аналардың ықпалының зор екені белгілі,зерттеулерге сәйкес бітірушілердің 30-35% мамандықты ата-анасының немесе туыстарының ақыл-кеңесімен таңдаған.

     Сонымен қатар, республиканың көптеген жоғарғы оку орындарында оқитын студенттердің 50-60%-дан астам өз тандауларын болашақ мамандыққа немесе кәсіпке оқу орнын ауыстыруға, қанағаттанбаушылыққа, түңілуге, өзін маман және жеке адам ретінде дұрыс бағаламауға әкеледі.

     Қазақ мектептеріндегі кәсіптік бағдар беру жұмысының ойдағыдай іске асырылмауы қазақ тіліндегі бұл мәселеге арналған әдебиеттің өте аздығында.Осындай еңбектердің көлемділерін 1973 жылы аударылған А.Е.Голомшток редакцасын басқарған «Мектеп және мамандық таңдау (Алматы,349 б.) жинағын,1994 жылы Алматыда шыққан Л.Х.Мажитованың ''Қазақ мектептрінде кәсіптік бағдар беру''әдістемелік нұсқауларын және Ж.Түріпенұлының  «Кәсіптік бағдар»2007жылы шыққан И.Ә. Әбеуованың оқу құралын мектептердің ерекшеліктерін ескеретін,оларда кәсіптік бағдар беру ісін ұйымдастыруға арналған әдістемелік құралдар жасалынбаған. Мектеп пен жоғары оқу орындарының педагогикалық ұжымдары мен әкімшіліктері оқушыларды кәсіби айқындауда бірлескен іс-әрекетке бағытталмағандығын практика көрсетеді.Осы орайда педагогикалық процесте оқушылардың кәсіби бағыт-тылығын қалыптастырудың ғылыми негізделген жолдарын қарастыру проблемасы туындады.                                                                                                                                                                                        Кәсіби   бағыттылық проблемасы