Қазіргі тіл ғылымындағы жаңа бағыттар, олардың пайда болуының алғышарттары, негізгі белгілері

1-тапсырма.  Қазіргі тіл ғылымындағы жаңа бағыттар, олардың пайда болуының алғышарттары, негізгі белгілері

1. Антропоцентристік парадигма аясында пайда болған жаңа  лингвистикалық пәндер: танымдық лингвистика, этнолингвистика, лингвоелтану, лингвомәдениеттану. Әрқайсысына қысқаша сипаттама беріңіздер.

2-тапсырма. Қазіргі тіл ғылымының құрылымдық лингвистикадан жаңа бағыттарға өтуінің жалпы сипаттамасы

1. Танымдық (когнитивтік) ұстаным. Тілді зерттеудің когнитивтік үлгілері (моделдері).

2. Әлемнің тілдік бейнесі, тілдік тұлға үлгісі (моделі).

3. Тілді зерттеудегі антропоөзектік ұстаным.

3-тапсырма. Этнолингвистиканың зерттеу нысаны. Қазақ этнолингвистикасының ғылыми зерттеу әдістері

1.Этнолингвистика тарихы

2.Тіл мен халықтың байланысын қалай түсіндіресіз?

3.Халықты қандай тілдік мағыналық бірліктер арқылы тануға болады?

4.Ә.Т. Қайдаров этнолингвистика туралы

5. Этнолингвистиканың басқа ғылым салаларымен байланысы қалай көрінеді?

6. Отандық этнолингвистиканың өзіне тән қандай ерекшеліктері бар?

7. Қазақ этнолингвистикасының негізін салған кімдер?

8.Жүйелілік принципі қалай жүзеге асады?

9. Ә.Қайдар енгізген «Адам», «Қоғам», «Табиғат» жіктелім-теориясының негіздері қандай?

10.Індете зерттеу әдісі дегеніміз не?

Әдебиеттер:

1. Манкееева Ж.А. Қазақ тілінің заттық мәдениет лексикасы. – А, 2000. – 354 б.

2. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық-мәдени аспектілері. Алматы: Ғылым, 1998.

3. Қайдар Ә. Халық даналығы. Алматы: «Толғанай Т», 2004. – 560 б.

4-тапсырма. Этнолингвистикалық арналар

1. Этнолингвистикалық арналар дегеніміз не?
2. Мақал-мәтелдер мен жұмбақтардың халық болмысын, табиғатын айқындайтын сипаттары қандай?

3. «Этнолингвистикалық этюд» дегеніміз не?

4. Этнолингвистикалық этюдтерді жазу, жасау не үшін қажет?

5. Этнолингвистиканың мазмұндық, тұрпаттық қасиеттері қандай болу керек?

Әдебиеттер:

1. Қайдаров Ә. Этнолингвистика // Білім және еңбек. 1985. № 10, 18-22 бб.
2. Кенжеахметұлы С. Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары.Ана тілі, 1994.
3. Қайдар Ә. Қазақ тілінің қысқаша этимологиялық сөздігі // Алматы, 1966. 240 б.
4. Манкеева Ж.Қазақ тілін зерттеудің когнитивтік негіздері // Тілтаным.-2001.№4.
5. Жанпейісова С.Е. Қазақ тілінің рухани мәдениет лексикасы. Филолог. ғыл. канд. ... автореф. 10.02.02. Алматы, 1996.

1-тапсырма.  Қазіргі тіл ғылымындағы жаңа бағыттар, олардың пайда болуының алғышарттары, негізгі белгілері

Антропоцентристік парадигма аясында пайда болған жаңа  лингвистикалық пәндер: танымдық лингвистика, этнолингвистика, лингвоелтану, лингвомәдениеттану. Әрқайсысына қысқаша сипаттама беріңіздер.

Бүгінгі күні қазақ тілінің құрылымдық қызметімен қатар, танымдық қызметінің шеңбері ұлғая түсті.  Антропоқзектік тұрғыдан тілді зерттеу: тілдің адам өмірімен байланысын, адамға, адам санасына ,қоғамға және мәдениетіне әсерін анықтау.Дегенмен әр саланың өз зерттеу нысаны ,әдістері бар. Қысқаша тоқталып өтетін болсам:

1- Этнолингвистика –  халықтың болмысынан бастау алған, атадан балаға мирас болып қалатын , тіл арқылы келешек ұрпаққа ұсынатын тіл білімінің күрделі саласы. Ол ғылымға тән дифференция процесінің іштей жіктелудің нәтижесінде пайда болған. Экстролингвистика, психолингвистика, паралингвистика, сияқты салалармен қатар тұрады. Алғашқы деректер В.Гумбольдт, А.А. Потебня еңбектерінде берілген. Бұл саланың міндеттерінің бірі  – ауыз әдебиеті үлгілерінен(мысалы: айтыс ,тарихи жырлар, мақал-мәтелдер,фразеологизмдер,теңеулер), жазушылардың еңбектерінен этносқа қатысты фактілерді жинау  және олардың мазмұнын түсіндіре отырып, бір ретке келтіру