Малды дене бітіміне,сыртқы пішініне,ішкікұрылымына,өнімділігіне қарай бағалау және сұрыптау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМЖӘНЕБІЛІММИНИСТІРІЛГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕТТЕРУУНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра:Мал шаруашылығы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы:Малды дене бітіміне,сыртқы пішініне,ішкікұрылымына,өнімділігіне қарай бағалау және

сұрыптау

Орындаған: Өзбек Нұрболат Тексерген:Нұрғазы Қ.Ш

Алматы2022

Жоспар

• Кіріспе
• Негізгібөлім
• Қорытынды
• Пайдаланғанәдебиеттер

Кіріспе

Малдың тұлғасы, сырт пішіні - малдың дене пішінініңсыртқыкөрінісі.Малдыңтұлғасыоныңөнімділік

қасиеттерімен тығыз байланысты. Осыған орай малтұқымын асылдандыру тәжірибесінде малдың тұлғасынақарапбағаберуге, сұрыптауға үлкенмәнберіледі.

Малдың тұлғасына көзбен сипаттап, баға беру, өлшеужөне суреткетүсіру сияқтыәр түрлітәсілдерменбаға

беріледі. Көз мөлшерімен сипаттау әдісіне -малдың сыртпішінін, әр дене мүшесін көзбен көріп, қолмен ұстап,оныңтұлғаерекшеліктерінің жақсыдамығандығына,

өнімдікбағытынасәйкестігіне, жалпыденебітімі

үйлестілігіне баға беру жатады. Бұл барлық түліктер үшінкеңтарағантәсіл. Ұпайсанынберу арқылыбағалау

мүйіздііріқара мал,жылқыжәнешошқа өсірудежиі

қолданылады. Бұл әдіс бойынша, әуелі әр немесе бір топдене мүшелері, кейін малдың толық тұлғасы, 1-ден 10-ғанемесе1-ден100-гедейінұпайбаллын беруарқылы

бағаланады. Малдың тұлғасына қарап білікті мамандароныңтұқымын, өнімбағытыменөнімділігін,жасын

ажырата алады.

Негізгі бөлім

Малды дене бітімі, сыртқы пішіні және ішкі құрылысыбойыншабағалаужәнесұрыптау.Малдыңденебітімі

/конституциясы/,сыртқыпішіні/экстерьер/,ішкі

құрылысы/интерьер/ туралытүсінік жәнеолардың

тарихы. Дене бітімі түрлерінің шаруашылықта пайдалыбелгілермен, мал денсаулығымен және темпераментіменбайланысы. Дене бітімі және тұқым қуалаушылық. Денебітімініңқалыптасуынаәсеретушіжағдайлар.Дене

бітімін зерттеу әдістері. Малдың дене бітімініңерекшеліктерінселекция үшінпайдалану.

Сыртқы пішіннің /экстерьердің/ маңызы. Сыртқы пішіндізерттеу,бағалауәдістері.Денемүшелері.Көзбенқарап

сипаттау, ұпай беру арқылы бағалау. Дене өлшемдері.Тұлғаиндекстері.Экстерьердіңграфикалықкескіні.

Малды суретке түсіру. Малдың сырт пішініне қарапбағалауарқылышешілетінзоотехникалықжәне

селекциялықмәселелер.Малдыңқоңдылығы

/кондициясы/. Малдың жасы мен қоңдылығын анықтаужолдары.

Малдың ішкі құрылысы және оның зоотехниядағымаңызы.Желін, тері, етталшықтары,сүйек өрімі,

олардың құрылысы және малдың физиологиялық / денеқызуы, тамыр соғуы, тыныс алуы/, гематологиялық /қанқұрамы/ және биохимиялық ерешеліктері. Қан топтарымен ақзаттың алуантүрлілігі/полиморфизм/.Оларды

селекциядапайдалану. Мал өніміділігін,тұқымдық

құндылығынжәнеата-енелікжұптардың үйлесімділігін

болжау үшін интерьерлік көрсеткіштерді пайдаланумәселелері. Цитогенетика және оның селекция үшінмаңызы.Малдыөнімінеқарайбағалаужәнесұрыптау.

Мал өнімі мен мал өнімділігі туралы түсінік. Малдан молөнім алу- қазіргі заманныңбастымәселесі. Мал

өнімділігінеәсерететінжағдайлар/факторлар/.Тұқым

қуалаушылықтың, тіршілік жағдайларының, генотип пенсыртқы орта өзара әсерлерінің селекциялық маңызы. Малөнімділігі-негізгі селекциялық белгі. Мал өнімділігініңмал денсаулығына, оның өрбу қабілетіне, буаздығыныңұзақтығына,аналық қасиеттерінедене көлеміне,

жетілгіштігіне, ұзақ өмірсүруінежәне өндіріс

технологиясына/жарамдылығына/байланыстылығы.

Малды өнімділігіне қарай бағалау принциптері менәдістері.Тандемдік,тәуелсізсандарселекциясымен

селекциялық индекстербойынша сұрыптау әдістері. Малтүліктерін негізгі өнімдік белгілеріне /сүттілігі, жүнділігі,жұмыс өнімділігі және т.б./ қарай бағалау. Өнімнің санымен сапасы, оған жұмсаған азық шығыны,экономикалықкөрсеткіштеріжәне олардыңмалтұқымын