Әл-Фарабидің ғылыми мұраларын мәдениеттанулық аспектінен талдау

«ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ                              НУО «КАЗАХСТАНСКО-[pic 1]

МЕДИЦИНАЛЫҚ               РОСИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ

УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ                        УНИВЕРСИТЕТ»

БОӨЖ

Тақырыбы: Әл-Фарабидің ғылыми мұраларын мәдениеттанулық аспектінен талдау

                Орындаған: Жарылқасын Қымбат

                 Тобы:102 Б

Әлемдік мәдениет тарихында есімдері алтын әріптермен жазылған адамдар бар. Олар адамзат жадында мәңгілікке даналықтың, данышпандықтың және адалдықтың синонимі болып қала береді. Олардың арасында жалпыадамзаттық рухани және мәдени мұрада жарқын із қалдырған көрнекті энциклопедиялық ғалым және араб-мұсылман ортағасырлық Шығыстың философы Әбу Насыр Әл-Фарабидің есімі бар.

Әл-Фараби көптеген ғылымдардың дамуына үлкен үлес қосты. Ол терең пайымдаулар, нақты бақылаулар мен тапқыр болжамдар қалдырмайтын білімнің бірде-бір саласы жоқ. Ол гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдарына және, әрине, философияға қызығушылық танытты. Мәдениет және ғылым тарихшылары әл-Фараби тұлғасының ұлылығы мен бірегейлігін атап өтеді. Математика және астрономия, жаратылыстану және медицина, педагогика және психология, музыка логикасы мен теориясы, Әлеуметтану және этика, философия және құқық-оның мүдделерінің тізімі. Әл-Фарабиді ғылым мен философияның аскетигі деп атауға болады, өйткені ол жердегі игіліктерден өз еркімен және саналы түрде бас тартып, өзін шындықты іздеуге арнады.

Ортағасырлық Шығыстың философиясы мен ғылымының тарихында әл-Фарабиге дарындылық күшімен, қызығушылықтың кеңдігімен және энциклопедиялық білімнің жан-жақтылығымен тең ойшылды табу қиын. Негізінен Әл-Фарабидің шығармашылығының, оның еңбектерінің арқасында IX-X ғасырлардағы араб-мұсылман философиясында жаңа кезең басталды – діни мистика мен догматикадан таным теориясын дамытуға және ондағы әлем мен адамның тұтас бейнесін қалыптастыруға біртіндеп кету.

Әл-Фараби өз жұмысында араб, парсы, грек, үнді және түркі мәдениетінің ең маңызды жетістіктері мен рухани құндылықтарын біріктіріп, жаңа жиынтық құра алды. Әл-Фарабидің идеялары Шығыстың көптеген танымал ойшылдарының, соның ішінде Ибн Сина, Ибн Халдун, Низами, Ибн Бадж, Ибн Туфайл, Ибн Рушд (Аверроэс) шығармашылығына айтарлықтай әсер етті және олардан одан әрі дамыды. Ойшылдың еңбектері Шығыстың философиялық ойының дамуында маңызды рөл атқарды, олар ортағасырлық Батыс Еуропаның философиясы мен ғылымына, сондай-ақ Ренессанс философиясына айтарлықтай әсер етті.

Әл-Фарабидің философиялық ойлауы білімнің рационалистік жолдарын ашуға бағытталған. Ол үшін ақылға қонымды білімнің басымдығы сөзсіз. "Ақыл" категориясы оның философиясында басты орын алады. Әл-Фараби Ибн Рушд аяқтаған араб тіліндегі рационализмнің бастауында тұр.

Әл-Фараби ақыл-ойды объектілердің мәнін және олардың арасындағы әмбебап байланысты білуге бағытталған адам рухының қабілеті мен қызметі деп түсінеді. Ол адам санасына ешқандай шекара қоймайды және ақыл заттар мен құбылыстардың мәніне еніп, олардың пайда болу және жойылу себептерін ашып, ақыр соңында табиғат заңдылықтары мен барлық нәрсенің түпкі себептерін біле алады деп санайды. Ақыл-ойды ойшыл жоғары және ерекше адами игілік ретінде қарастырады, оны жаратылыстану, математика және метафизиканы қамтитын философияны игеру арқылы жетілдіруге болады және қажет. Әл-Фараби адамның санасын соқыр сенім мен догматикадан жоғары қояды.