Қазақстан көшпелілерінің мәдениеті

                                СӨЖ 5. Қазақстан көшпелілерінің мәдениеті

1.Көшпелілік мәдениет типологиясынның мазмұнын ашып талдау

 Көшпелілер мәдениетін зерттеу, ең алдымен, мәдениет құбылысының жан-жақтылығына байланысты және көшпенділер мәдениеті туралы жинақталған эмпирикалық материалдың көлеміне байланысты өте күрделі мәселе болып көрінеді, сонымен қатар, бұл мәселе мәдениет туралы білім ең қарқынды дамып келе жатқан бағыттардың бірі болып табылады.  жалпы ғылым Өздеріңіз білетіндей, мәдениет ұғымының көптеген анықтамалары бар, сондықтан В.М.Межуев мәдениетті ғылыми ұғым ретінде және философиялық идея ретінде ажыратады Идея ұғым түрінде де бар, бірақ оған қарама-қайшы, онда тәжірибеде келтірілген эмпирикалық материалды жалпылау ғана емес, көп нәрсе бар.  субъектісі бар объект, яғни идея дегеніміз - бұл өзінің табиғи табиғи қасиеттерімен емес, басқа табиғи емес әлемге, адамның субъективтілік әлеміне қатынасымен құрылған объективті өмір сүретін заттың рационалды түрде көрсетілген субъективті мағынасы.Заттың өзінде мағынасы жоқ, өйткені ол өзінің табиғи өзіндік бірегейлігінде  өз шегінен шыққанның бәріне немқұрайлы қарау .Табиғаттан тыс құдайлық немесе адам әлемінің символының белгісі ретінде мән беріледі, сондықтан діни культ объектілері табиғи және құдайлық әлемдердің түйіскен жерінде сакральдық мағынаға ие болады, сондықтан мәдениетке деген философиялық көзқарас шеберлігімен ерекшеленеді  мәдениет құбылысының осы табиғи емес мәнін көру үшін оны философиялық идеяда көрсету үшін осы аспектілерге сүйене отырып, Б.М.Межуев мәдениет әлеміне келесідей анықтама береді, бұл объективті емес заттар мен құбылыстар әлемі; табиғат әлемі;  Басқаша айтқанда, бұл шығармашылық пен білімнің әр түрлі формасындағы адамға мәңгілікпен байланыста болуға мүмкіндік беретін адам бостандығы әлемі, осы тұрғыдан зерттеу үшін көшпелі мәдениеттің феноменіне жүгінейік, оны зерттеу К-ді әдістемелік тұрғыдан нақтылауды да, белгілі бір контекстік зерттеуді де қажет етеді.  Номадология бүгінгі шығыстану бағыттарының бірі ретінде өзін-өзі тану, өзінің өткенін түсіну, бүгіні мен болашағын дұрыс бағалау негізінде ғылыми объективті қайта қарау және субъективті өзіндік рефлексия процестерін бастан өткеруде. Бұл көбіне ғылыми-әдістемелік ізденістерге, қолда бар эмпирикалық материалдарды жүйелеу қажеттілігіне және талас тудыратын мәселелерге байланысты.  көшпенділіктің әлемдік тарихи үдерістегі және әлемнің қазіргі заманғы картасындағы орны мен рөлі туралы әйгілі ағылшын тарихшысы А Тойнби өркениеттердің салыстырмалы тарихы туралы еңбегінде өркениеттік теорияның авторларының бірі болып табылады, көшпелілер өздерінің күш-жігерін Дала сынақтарын жеңуге бағыттап, белгілі бір артықшылықтарға ие болды.  жануарлар өнері өсімдіктерді қолға үйретуден жоғары, өйткені бұл адам ақыл-ойының жеңісі және мойынсұнбайтын материалдарды жеңеді, басқаша айтқанда, қойшы - жерден гөрі үлкен виртуоз  Көшпенділік ауыл шаруашылығынан гөрі экономикалық жағынан тиімді болды, мұнда өнеркәсіптік өндіріспен белгілі бір параллель өзін-өзі көрсетеді, егер фермер өзі тұтына алатын өнімді шығарса және көшпенді, өнеркәсіпші сияқты, тұтынуға жарамсыз шикізатты ұқыпты өңдейді.  сирек және дөрекі өсімдіктері адамға жарамсыз, бірақ жануарларға қолайлы жайылым.Адам сүт пен жануарлардың етін алады және терісін киімге пайдаланады.Дала флорасын жануар арқылы жанама түрде пайдалану адамның ақыл-ойы мен еркінің дамуына негіз жасайды.Жыл бойы көшпенді тамақ іздеуі керек  Жыл сайынғы циклге сәйкес, ол далалық кеңістіктерден петних жайылымдарынан қыстаққа дейін және керісінше едәуір қашықтықты еңсеріп өтуі керек.

 2.Еуразиялық кеңістік көшпелілері мәдениетінің негізгі белгілерін әр түрлі кезеңінде,өзгеруін,қарастырыңыз,талдаңыз.

Еуразиялық кеңістік аумағындағы мәдени байланыстардың бірнеше өркениеттік-мәдени сабақтастықты сіңірген әрі бай, әрі көне тарихы бар. Еуразиядағы ашық, әрі байтақ далалар аймағы көшпелі және оты­рық­шы халықтардың түрлі мәдениеттерінің өзара ықпалдастығы мен тоғысуына ұйытқы болды. Қазақстанның қазіргі аумағында сан түрлі тайпалар мен халықтардың жолы түйісіп отырды. Осы халықтар туралы деректер бізге сан түрлі көріністерде, соның ішінде өнер, ха­лық­тың естелігі арқылы жетті. Еуразияның ше­жіресі өркениетаралық қарқынды және жемісті өзара ықпалдастық, әлеуметтік-мәдени және экономикалық өзара кірігу мысалдарына толы. Солардың ішіндегі ең айшықтылары – халық­тардың Ұлы көші-қонына байланысты оқиға­лар, осы оқиғалардың нәтижесінде бүгінгі Еуро­па­ның нобайлары пайда болды.

...