Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс
Автор: gulnaz_seidazym • Февраль 12, 2021 • Реферат • 1,630 Слов (7 Страниц) • 1,004 Просмотры
[pic 1]
Санжар Асфендияров атындағы Қазақ
Ұлттық Медициналық Университеті
БАЯНДАМА
Тақырыбы: Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс
Орындаған: Шағырбай Аяжан
Тобы: ЖМ20-007-2К
Қабылдаған: Жолдыбаева Сәуле Аширбековна
АЛМАТЫ2020
Жоспары:
І. Кіріспе
Тақырыптың мазмұнын ашу
ІІ. Негізгі бөлім
- Патша үкіметінің шығарған жарлығы
- Халықтың қарсы көтереліс бастауы
- Ірі көтереліс ошақтарының пайда болуы
- Торғай мен Жетісудағы көтеріліс
- Сырдария және Батыс Қазақстандағы көтерілістер
- Семей және Ақмола облыстарындағы көтерілістер
ІІІ. Қорытынды
Тақырып жайында түйіндеме
Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттылық көтеріліс.
1916 жылғы көтеріліс сол жылғы шілде айының бас кезінде пайда болған еді. Көтерілістің шығу себебі, отарлық езгінің күшеюі, орыстандыру саясаты, жерлерді күшпен тартып алу. Ал көтерілістің басталуына түрткі болған жайт, 1916 жылы 25 маусымда қара жұмысқа 19-43 жас аралығындағы ер азаматтарды шақыру болды. Көп ұзамаяқ шілденің бас кезінде көтеріліс ошақтары пайда болды. Торғай және Жетісу көтерілістің ірі ошақтары болды. Ол жерде белсенділігімен көзге түскен көтеріліс жетекшілері болды. Олар: А.Иманов, Т.Бокин, Б.Әшекеев, Ә.Жанкелдин. Алайда патша жарлығына қазақ өлкесіндегі бар халық бірдей қарсылық танытпады. Бай-шонжарлар бөлігі патша үкіметін қолдаса, ал қазақ зиялылары мен қарапайым халық бұл жарлыққа түбегейлі қарсы болды. Шенеуніктер патша үкіметінің көңілінен шығу мақсатында олардың айтқанынан шықпады. Ал қарапайым халықпен зиялылар бұл жағдайды қолдамады. Әртүрлі партиялар мен топтар сол кезде әртүрлі көзқарастар ұсынды. «Айқап» журналының редакциясы қазақтардың армияға алынуына қарсы болды. Қарсылық көрсетуге үндегені үшін журналды жауып тастады. «Үш жүз» партиясы отаршылдыққа қарсы қарулы күреске үндеді. Ал «Қазақ» газеті бірқалыпты көзқарас ұстанды. 25 маусымдағы шыққан жарлыққа барлығыда қарсы болғанымен, алайды Әлихан Бөкейханов пен Ахмет Байтұрсынов кез келген көрсетңілген қарсылық өте көп адам шығынына акеліп соғатынын айтты. Себебі патша үкіметі барлық істі істеуден тайынбады. Кімде кімұарсылық көрсетсе басып жаныштауға дайын тұрды. Толқулардың күшеюінен, Ресей империясының жойып жіберу қаупінен сескенген зиялы қауым өкілдері: Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Сейітқазым Қадырбаев, Мұхамедияр Тұнғаншин Торғай және Ырғыз уездеріндегі тұрғындарды көтеріліске қатысудан бас тартуға шақырды. Егерде көтеріліс одан ары жалғаса берсе ең бірінші болып құрбандыққа айелдер мен балалар кетер еді. Патша үкіметі халықты аяусыз өлтіруден сескенбейді. Бірақ сондада Торғай мен Ырғыз уездеріндегі толқулар саны азаймады.
Торғай қаласы көтерелістің негізгі ошағының бірі болды.Оның қолбасшысы Амангелді Иманов болды. Ол 22 қазанда 15 мың көтерілісшімен Торғай қаласын қоршауға алды. Қаланы бірнеше күн бойы қоршауға алды. Сол уақыттарда қалаға Лаврентьевтің жазалаушы отряды келе жатқан болатын. Соны есіген Амангелді Иманов отряды Торғайды қоршауын қойып жазалаушы отрядтың алдынан шығуғу бел буды. 16 қазанда А.Иманов бастаған көтерелісшілер Топқойма почта станциясы маңында Катоминнің жазалаушы отрядына шабуыл жасады. Негізінен осы жазалаушылар мен көтерелісшілер арасындағы шайқастар Татырда, Ақшығамда, Доғал үрпекте, Күйікте болған еді. А.Имановтың негізгі штабы Батпаққарада орналасқан еді. Сол жердегі шайқастар өте қатты шиеленісе түсті. 1917 жылы ұрыстар өте қатты кең құшақ жая бастады. Торғай көтерелісшілерінің құрамына көрші облыстардан да көптеп жауынгерлер қосылды. Бірте-бірте көбейіп 50 мыңға да жетті.Торғайдағы көтереліс Кеңес Үкіметі тараған кезде ғана тоқтады. Оған дейін Торғайдағы көтерілістер жалғасуда еді.
...