Владимир Яковлевич Пропп өзінің "Исторические корни волшебной сказки"

Ең танымал фольклоршылардың бірі Владимир Яковлевич Пропп өзінің "Исторические корни волшебной сказки" атты кітабында ертегінің екі негізгі себептерін көрсетеді. Бұл кейінгі өмір әлеміне бастама және саяхат екенін айтады және осы себептер арасындағы айырмашылықты әрдайым табу мүмкін емес. Бастамашылық көбінесе адамның дамуының жаңа сатысына көшуімен сипатталады және даму дәрежесіне қарамастан барлық мәдениеттер түрлерінде кездеседі. Қазіргі заманғы аңшы-жинаушы тайпаларда балалар ересек адам болып есептелінеді ,ал батыс индустриалды қоғамда жеті жасқа толған балалар мектептің орта буынының кіші оқушыларына айналады. Мұндай өмірлік сатыдан екінші бір сатыға ауысуын өлімнен кейінгі өмірге саяxатпен салыстыруға болады.

2. Е. М. Мелетинскийдің батырлық ертегі мифтері Полинезия әдебиеттерінде кездеседі. Ол басты мифологиялық циклден бөлінген, бірақ жалпы мифологиялық жүйемен байланысты болады. Аңызға айналған мифологияға батырлар енгізілген. Мысалы, Тахаки, Карихи және Вахинеро-Тахакидің ұлы және Тахакидің немересі осы категорияға тән.

Тахаки атақты тұрғын үйлердің құрылысшысы, ал Рата - Қайықтың құрылысшысы болды, бірақ олар Мауи түріндегі мифтердің мәдени кейіпкерлері қатарына жатқызылмайды. Олардың өмірбаяндары балалық шақта батырлылық іс -әрекеттерін және өздеріне қалыңдық іздеуін , әсіресе, қанды кек алу эпизодтарын қамтиды . Батырлар құбыжықтар мен зұлым күштерді жеңу үшін аспанға көтеріліп, жер асты әлеміне түседі. Осылайша соңғы эпизод жүзеге асырылады. Сонымен қатар, Полинезиялықтардың алыс аралдарды игеруі туралы және тайпалық соғыстар туралы аңыздар қамтылған.

Шумеро-Акка мифологиясы

Энлиль Шумерде құдайлардың әкесі болып саналған . Таңқалдыратын жағдай ол күнтізбелік мифте өліп қайта тірілген Құдайдың рөлін атқарады. Энлиль өзінің қалыңдығын Нинлилді зорлады (содан кейін ол "Ай құдайын " дүниеге алып келді), сол үшін ол " төменгі" әлемге қуылды және осы әлемнің қорғаушыларының әкесі болды, жерге оба, құрғақшылық, су апаттарын жіберуге кірісті. Инанна төменгі әлемді өз иелігіне алу мақсатында және сол жердегі адамдарды көтеру үшін "төменгі әлемге" түседі, бірақ жер асты қожайыны Эрешкигаль мен оның күзетшілері біртіндеп Инаннаны мәйітке айналдырады. Энки "төменгі" әлемнің жын-шайтандарын азаптаған Думузиді Инаннаға алмастырғаны үшін Эрешкигальге сыйлықтар жіберді. Думузи, бір нұсқа бойынша, "төменгі" әлемде көз жұмады , ал екінші нұсқада-өзінің әпкесі Гештинаннамен бірге кезекте қалады

3. Заманауи әдеби терминдер сөздігінде фольклорлық ертегінің келесі анықтамасын табуға болады. Ертегі – бұл "халық ауыз әдебиетінің жанры: әр түрлі халықтардың фольклорындағы ойдан шығарылған оқиғалар туралы прозалық ауызша әңгіме" 1 . В. Я. Пропптың пікірінше, орыс тілінде "ертегі" ұғымының заманауи мәні салыстырмалы түрде XVIII ғасырдан кейінірек пайда болды. В. Я. Пропп болжауы бойынша "ертегі" сөзі орнына "баснь" ("баять" – әңгімелеу) сөзі қолданылды. 2 . Сонымен қатар, В. Я.Пропп белгілі фольклоршы А. И. Никифоровтың пікірімен келісе отырып, ертегінің маңызды белгісі ойын-сауық сипаты және ойын-сауық белгілерінің мазмұнының ерекше болуына байланысты болады деп есептейді .

Жапон ертегілерінің сөздігінде атақты жапон фольклоршысы Янагит Кунионың анықтамасы бойынша "ертегі"(мукасибанаси) сөзі халық арасында жалпы қолданыста болған сөз болды . Ертегі ұғымы "мукаси" ("старина, старина, старые времена") және "ханаси" ("әңгіме, тарих") деген сөздерді біріктіруден пайда болды. Осылайша, жапондық "мукасибанаси" термині «қарттардың әңгімелері» деп аударылуы мүмкін.

Ертегіні зерттеудің маңызды саласы оның сюжетін талдау болып табылады. Әдеби энциклопедияларда мынадай анықтама беріледі: "Сюжет-бұл белгілі бірлікті құрайтын, белгілі бір бүтін бірлікті құрайтын, кейіпкерлердің ішкі іс-әрекетіне байланысты (уақыттық байланыс себебі ) оқиғалар түрінде пайда болған шындық динамикасының көрінісі" 2 . Ертегі сюжеттерін ертегі мотивына бөлу әдісін ұсынған бірінші А. Н.Веселовский болды.А.Н.Веселовский сюжеттерді ғылыми талдау үшін жағдай жасап, олардың генезисі мен тарихы туралы сұрақтар қоюға мүмкіндік берді. Мотивтің негізінде Веселовский «қарапайым әңгімелерін және үй шаруашылығын бақылаудың әртүрлі сұрақтарына бейнелі түрде жауап бергендігін » түсінді. 1 . Бұл ретте "адам дамуының алғашқы сатыларында тұрмыстық және психологиялық жағдайлар ұқсастығы немесе бірлігі кезінде мұндай себептер дербес құрылуы және сонымен бірге ұқсас қасиеттерді білдіруі мүмкін" 2. Егер жапон ертегілерінің сөздігіне жүгінсек, онда "мотив" -бұл ертегіні қалыптастыратын материал және көптеген xалықтың көне сатылары және xалықтың наным-сенімдері бойынша мәліметтер табуға болады. 3. Осылайша, сюжет мотивтердің комбинациясы болып табылады және генетика тұрғысынан мотив бастапқы сюжет. Ертегі тек жалғыз мотивтерден ғана құралмайды , бірақ мотив арқылы туындайды. Сондықтан кейбір ертегі мотивтерін зерттеу әдісі сиқырлы ертегіні кешенді зерттеу үшін қажет.