Саяси мәдениет

Саяси мәдениет - адамның саясатқа енүі мен онда әрекет жасауға көмектесетін мінез-қүлық қүрамының, каналдарының, үлгілерінің жиынтығы. Адамның саяси мәдениет деңгейі арқылы саясатқа деген көзқарасы анықталады.

Саяси тәртіп - бүл мемлекеттің белгілі бір түріне тэн қатынастар, билеушілердің қолданатын күралдары мен эдістері, билік пен қоғам арасында қалыптасқан қатынастардың, үстемдік етуші идеология түрлерінің, элеуметтік жэне таптың өзара қатынастарының, саяси мэдениеттің жиынтығы.

Саяси жүйені саяси тәртіп бойынша демократиялық және антидемократиялық (тоталитарлық, авторитарлық) деп бөледі.

Тоталитарлъщ тәртіп - зорлық көрсету аркылы саяси үстемдік жүйесі, қоғамның басқарушы билікке толық бағынуы.

Тоталитарлық тәртіптің негізгі белгілері:

• жалпы бірдей қоғамды политизациялау жэне идеологизациялау (қоғам толык мемлекет бақылауында);

• азаматтардың саяси қүқықтары мен бостандыктары формальды түрде ғана болады, ал нақты іс жүзінде жоқ;

• бір партиялық жүйе ғана болады;

• БАҚ-қа қатаң цензура;

• полиция, эскер, эртүрлі арнайы мекемелер тэртіпті ғана қамтамасыз етпей, сонымен қатар қоғамда жазалаушы функцияларды орындайды ;

• билік негізінен басқаруда күштеу эдістерін қолданады;

• экономика мемлекетке толық бағынышты;

• ү_лт мәселесі формалды шешілген, үлттық азшылықтардың қүқықтары негізінде жоқ болады.

Авторитарлъщ тәртіп аралық орынға ие. яғни демократиялық жэне тотолитарлық тәртіптердің аралығы. Ол «саясаттан басқаның барлығы рүқсат етіледі» деген ережемен сипатталады.

Авторитарлық тәртіп негізгі белгілері:

• сайланбалы органдары болады;

• саяси қүқықтар мен бостандыктарға шек қойылған;

• ресми оппозиция болады , бірақ ол қоғамда маңызды рөл атқармайды;

• көп партиялық жүйе болады;

• БАҚ цензура бақылауында болады ;

• Жазалау шаралары өткізілмейді.

Демократиялыц тәртіпте билік көпшілік халықтың қатысуымен еркін жүзеге асырылады.

Демократиялық тәртіптің негізгі белгілері:

• демократиялық қүқықтар мен бостандықтардың болуы;

• демократиялық сайлау жүйесі болады;

• биліктің үш бүтаққа жіктелуі;

• қоғамның барлық саласында заң басшылығы;

• көп партия л ық жүйе;

• цензураның болмауы;

• пікірлердің плюрализмі;

• меншік әртүрлі түрлері болады;

• дамыған азаматтық қоғам.

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) — ыдыраған КСРО орнына 1991 ж. 21 желтоқсанда құрылған халықаралық ұйым. 2012 жылғы желтоқсанда Ашхабад қаласында (Түркіменстан) өткен ТМД мемлекет басшылары кеңесінің отырысында ТМД-ға мүше мемлекеттердің қаржы барлау бөлімшелерінің басшылары кеңесін құру туралы келісімге Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан және Украина мемлекет басшылары қол қойды.

ТМД-ның құрылуына себеп болған жағдайлар: 1) Жаңа Одақтық шартты әзірлеу келіссөздерінің жүзеге аспауы; 2) КСРО құрамындағы мемлекеттердің өз егемендіктерін жариялап, одақ құрамынан шығуы; 3) Одақ ішінде жүргізілген саясаттың экономикалық, саяси құлдырауға әкеп соғуын, барлық әлеуметтік топтардың өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуі; 4) Көп адамдардың өліміне ұласқан ұлтаралық алауыздықтың өршіп кетуі; 5) Әр республика басшыларының өз халықтарының алдында және әлемдік бірлестіктер алдындағы жауапкершіліктерін сезінуі; 6) Құрылған мемлекеттердің саяси және экономикалық реформаларға мұқтаж болуын жатқызды.

ТМД өз өмірі кезіндегі негізгі 3 кезеңі: Бірінші