«Қазақстан Халық банкі» АҚ мысалында Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінің несие қоржынының теориялық және практикалық

Мазмұны

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстанның нарыққа кіруі айтарлықтай дәрежеде кредиттік қатынастардың әлеуетін іске асырумен байланысты. Сондықтан рынокты қалыптастырудың міндетті шарттарының бірі ақша айналымы мен несиені түбегейлі қайта құру болып табылады. Реформаның басты міндеті-ақша ресурстарын орталықтандырылған қайта бөлуді барынша қысқарту және олардың қаржы нарығындағы көлденең қозғалысына көшу. Қаржы нарығын құру халық шаруашылығын басқарудағы кредиттік институттардың рөлін түбегейлі өзгертуді және экономикалық қатынастар жүйесіндегі кредиттің рөлін арттыруды білдіреді.

Ел басы 2018 жылдың 5 қазан айындағы Жолдауында әлемдік экономикадағы саяси жағдайдың  күрт нашарлауымен тығыз байланысты қиындықтар  орын алуда, - деп атап айтты Нұрсұлтан Назарбаев, - осындай жағдайда Үкіметтің, Ұлттық банк қаржы рыногы  басқа да жауапты мемлекеттік органдардың нақты және үйлестірілген жұмысын қамтамасыз ету өте-маңызды» деп атап көрсетті[1]. Себебі коммерциялық банктер заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржы-кредит қатынастарын реттеудегі басты құрал болып табылады. Коммерциялық банктер көрсететін қызметтерді дамыту мен жетілдіру ең алдымен экономиканың әкімшілік-командалық түрінен еркін нарықтық үлгіге көшумен экономикалық қатынастар жүйесінде әрбір жеке азаматтың орны өзгереді: ол өндіріс құралдарының тікелей меншік иесі болады және экономикалық еркіндік дәрежесі үлкен болады. Жаңа экономикалық құқықтар мен міндеттерді іске асыру көптеген банктік қызметтер мен операцияларға қажеттілікті туындатады.

Өз клиенттеріне несие бере отырып, банктер салымшылардың ақша қаражатын қабылдай отырып және оларды қарыз алушыларға ұсына отырып, қаржы делдалдарының рөлін атқарады. Банктің бұл қызметі барлық мүдделі тараптарға нақты пайда әкеледі. Салымшылар олардың депозиттері айналыс қаражатының функциясын және өтімді активтердің функциясын атқаратынын пайдаланады,ал тұтастай алғанда бірқатар жағдайларда да пайыздар әкеледі.  Қарыз алушылар өздеріне ашқан ұзақ уақыт кезеңдерінде ірі ақша сомаларына қолжетімділікті пайдаланады. Бұл тіпті ұсақ жеке салымшылардың көпшілігі банкке өте аз ақша сомасын ғана салуға ниет білдірген жағдайда да, қысқа уақыт кезеңінде де орын алады. Банктер немесе қандай да бір ұқсас қаржы делдалдары болмаса да, бірде-бір ірі фирма уақытша бос ақша қаражаты бар ұсақ фирмаларда қарыз алушы ретінде әрекет ете отырып, іскерлік операцияларды жүргізе алмайды. Тұтастай алғанда, бүкіл қоғамға келетін болсақ, ол несие операцияларынан алатын пайда, несие беруге жататын ақша қаражатын ұсынудың шектеулі көлемі неғұрлым өнімді мақсаттарға (ықтимал мақсаттардан) қол жеткізуді қамтамасыз еткен жағдайларда сезілетін болады. Болашақ заемшыларды мақсатты түрде таңдауды жүзеге асыра отырып және нарықтық конъюнктураның жалпы шарттарына сай берілген несие бойынша ең жоғары пайыздық ставканы төлей алатын адамдарға ғана несие бере отырып, банкирлер өндірістік кәсіпорындарды салу, жаңа техника сатып алу үшін пайдаланылатын инвестициялар арнасына және өзі жоғары қайтарымды алуды қамтамасыз ететін нақты капиталға бірқатар басқа инвестициялар үшін ақша қаражатының ағынын жібереді.  Яғни, кредит нарығы Қазақстанның экономикалық жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Осылайша, бұл жұмыс тақырыбының өзектілігі айқын болады. Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің несие ресурстарын басқару біздің мемлекетіміздің экономикалық дамуының маңызды негізі болып табылады және көп жағдайда несие жүйесінің қалай дамитындығына біздің еліміздегі экономикалық өзгерістердің табысы тәуелді болады. Осыған байланысты Қазақстанның коммерциялық банктерінің кредиттік ресурстарын талдау қажеттілігі туындайды [2].