Экономикалық теория ғылымының қалыптасуы және дамуы; Шектеулі ресурстар мәселесі;Қоғамдық өндіріс

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

[pic 1]

                   Факультеті: «Экономика және бизнес жоғарғы мектебі»

                   Кафедрасы: «бизнес-технологиялар»

СӨЖ

Тақырыбы: «Экономикалық теория ғылымының қалыптасуы және дамуы; Шектеулі ресурстар мәселесі;Қоғамдық өндіріс »

  Орындаған:Алмат Бекзат Саламатұлы

Тексерген:Табеев Талғат Пазылбекұлы

                                               Алматы 2022

             Жоспар:

1.Қоғамдық игіліктер мен қоғамдық таңдау теориясы

2.Еңбек нарығындағы тепе-теңдік

3.Баламалы шығындар

4.Меншік қатынастары

Қоғамдық игіліктер мен қоғамдық таңдау теориясы

1. Жеке тауар – әрқайсысы жеке-жеке бағаланатын және сатылатын экономикалық игіліктер.Олар тек қана сатып алған тұтынушыларға пайда әкеледі. Жеке тауар өндіру мен тұтыну нарықтық келісімге қатыспайтын үшінші тұлғалар үшін жағымды немесе жағымсыз сыртқысалдар туғызбайды. Мысалы, адам дүкеннен шоколад сатып алса, онда оның пайдалылығынтек сол сатып алған адам ғана көреді. Сондықтан жеке тауар тек нарық жағдайында ғанаөндіріледі және тұтынылады. Енді қоғамдық игіліктерге тоқталайық.

2. Қоғамдық игіліктер – барлық тұтынушылар бірге тұтынатын экономикалық игіліктер.Оларды бағалау мүмкін болғанымен, жеке адамдарға сату мүмкін емес. Себебі, таза қоғамдықигіліктерді жеке бір тұтынушы сатып алса, онда сол игіліктің пайдалылығын басқа датұтынушылар көреді. Мысалы, көп қабатты үйде тұратын адам сол үйдің кіре берісіне өзі үшіншам ілсе, онда ол шамның пайдалылығын сол дәлізде тұратын басқа адамдар және оларғакешкісін келетін қонақтар да тегін көреді. Демек, таза қоғамдық игіліктерді өндіру мен тұтынужағымды сыртқы әсерлерді туғызады. Мысалы, таза қоғамдық игіліктердің мысалына ұлттыққорғаныс, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау және басқа да барлықадамдарға ортақ игіліктерді жатқыза аламыз. Бұдан басқа көптеген мысалдар келтіругеболады. Қоғамдық игіліктер туралы түсінікті біз сұрақтың соңында толығырақ қарастырамыз.

Келесі түріне тоқталайық.

3. Ортақ ресурстар – тұтынуда бір-біріне бәсеке нысаны бола алатын, бірақ ерекше игілікретінде саналмайтын игіліктер. Мәселен, бір адам балық ауласа, онда келесі адам үшін балықазырақ болады. Дегенмен балық ерекше тауар емес, себебі, мұхиттардың орасан зор көлемінескере отырып, балықшыларға балық аулауға тыйым салу қиын. Басқа да мысалдар келтіругеболады. Келесі игіліктің түрі. Ол қандай екен?

4. Клубтық (топтық) тауар – тұтынуда бір-біріне бәсеке нысаны бола алмайтын, бірақтұтынуда ерекше игілік болатын тауарлар. Тауардың бұл түрі көбінесе табиғи монополияжағдайларында өндіріледі және тұтынылады. Бұл тауардың ерекшелігін түсіндіру үшін«Экономикс» оқулығынан мысал келтіреміз. Мәселен, шағын қаладағы өрт сөндіру қызметі.Адамдар бұл тауарды төлеуден бас тартқанда оларды бұл тауарды пайдаланудан оңайшегеріптастауға болады: өрт сөндіру қызметі олардың үйін өрттен қорғамауы мүмкін. Бірақ өртсөндіру қызметі тұтынуда бәсеке тудырмайды. Өрт сөндірушілер көп уақыттарын өртті күтуменөткізеді, сондықтан қосымша үйдің өртке қарсы қорғанысы басқаларға қол жетімді өрт сөндіруқызметін төмендетпейді, яғни қала тұрғындары өртке қарсы қызмет ақысын төлегеннен кейінқосымша үйдің қорғаныс құны шамалы болады.Сонымен, біз игіліктердің осындай түрлері болатындығын сіздерге түсіндірдік. Біз қоғамдықигіліктерді әріқарай қарастырамыз.Қоғамдық игіліктердің бірқатар ерекшеліктері бар:• қоғамдық игіліктер бәріне ортақ болғандықтан, оларды тұтынудан ешкімді ажыратыптастау мүмкін емес. Таза қоғамдық игіліктерді тұтынғаны үшін ақы төлегісі келмеген адамдардытұтынушылардың қатарынан шығарып жіберуге болмайды. Таза қоғамдық игіліктерді жекежеке бағалап сату мүмкін болмағандықтан,