Тотығу-тотықсыздану реакциялары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

СӘКЕН СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕ

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Тотығу-тотықсыздану реакциялары.

Орындаған: Пердебек С.

Тобы: 21-02

Қабылдаған: Аширбекова А.

Астана 2022ж.[pic 1]

МАЗМҰНЫ

Кіріспе.......................................................................................................................3  

Негізгі бөлім.............................................................................................................4

1. Тотығу реакцияларының белгілері. Тотығу күйі.......................................5

1. Тотығу күйін есептеу ережелері............................................................6

1. Электрондық баланс әдісі.............................................................................7
2. Тотығу реакциялары туралы идеялардың даму кезеңдері........................8

Қорытынды............................................................................................................11

Қолданылған әдебиеттер тізімі............................................................................12

КІРІСПЕ

Химия-бұл іргелі ғылым, материалдық әлеммен тығыз байланысты химиямен танысу мектеп сабағынан басталады. Сабақта химия ғылымына деген қызығушылық алғаш рет пайда болды, сабақта балалар алғашқы химиялық формулалар мен реакция теңдеулерін жазуды үйренеді, сабақта олар әлемнің химиялық бейнесін түсіне бастайды.

Күн сайын біз мыңдаған химиялық реакциялармен кездесеміз. Барлық химиялық реакцияларды екі түрге бөлуге болады. Олардың біріншісіне реактивті заттардың құрамына кіретін атомдардың тотығу күйін өзгертпестен жүретін реакциялар жатады.

Екінші типке реактивті заттардың атомдарының дәрежесінің өзгеруімен жүретін реакциялар жатады.

Тотығу-тотықсыздану реакциялары - тотықтырғыш атом мен тотықсыздандырғыш атом арасында электрондардың қайта бөлінуі арқылы жүзеге асырылатын, әрекеттесушілерді құрайтын атомдардың тотығу дәрежелерінің өзгеруімен жүретін қарсы параллельді химиялық реакциялар.

Тотығу-тотықсыздану реакциясы процесінде тотықсыздандырғыш электрондарды береді, яғни тотығады; Тотықтырғыш зат электрондар алады, яғни тотықсызданады. Сонымен қатар, кез келген тотығу-тотықсыздану реакциясы бір мезгілде және бірі екіншісінен ажырамай жүретін екі қарама-қарсы түрлендірудің - тотығу мен тотықсызданудың бірлігі болып табылады.

Тотығу - тотығу дәрежесінің жоғарылауымен электрондарды беру процесі.

Зат тотыққанда электрондардың берілуі нәтижесінде оның тотығу дәрежесі жоғарылайды. Тотыққан заттың атомдары электронды донорлар, ал тотықтырғыштың атомдары электронды акцепторлар деп аталады.

Кейбір жағдайларда тотығу кезінде бастапқы заттың молекуласы тұрақсыз болып, тұрақтырақ және кішірек құрамдастарға ыдырауы мүмкін (Бос радикалдарды қараңыз). Сонымен қатар, алынған молекулалардың кейбір атомдары бастапқы молекуладағы бірдей атомдарға қарағанда жоғары тотығу дәрежесіне ие.

Тотықтырғыш электрондарды қабылдай отырып, тотықсыздандырғыш қасиетке ие болып, конъюгацияланған тотықсыздандырғышқа айналады:

Тотықсыздану - тотығу дәрежесі төмендеген кезде заттың атомына электрондардың қосылу процесі.

Тотықсыздану кезінде атомдар немесе иондар электрон алады. Бұл жағдайда элементтің тотығу дәрежесі төмендейді. Мысалдар: сутегі, көміртегі және басқа заттарды пайдаланып метал оксидтерін бос металдарға дейін тотықсыздандыру; органикалық қышқылдарды альдегидтер мен спирттерге дейін қалпына келтіру; майларды гидрогенизациялау және т.б.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Тотығу-тотықсыздану реакциялары (ТТР) - реакцияға қатысушы заттардың құрамындағы элементтердің тотығу дәрежелерінің өзгеруімен жүретін реакциялар.

18 ғасырдың аяғында А.Лавуазье жанудың оттекті теориясын ұсынған кезден бастап тотығу заттардың оттекпен қосылуы, ал тотықсыздану оттекті бөліп алу процестері деп қаралған. 1920 – 1930 ж. химияда электрондық түсініктің қалыптасуына байланысты оттек қа-тыспайтын реакциялардың да Тотығу-тотықсыздану реакциялар болатындығы анықталды. Тотығу-тотықсыздану реакциялар процестері көбінесе электрондық теңдеулермен өрнектеледі. Зарядтардың сақталу заңына қайшы келмес үшін Тотығу-тотықсыздану реакциялар кезінде тотықтырғыштың қосып алған электрондар саны тотықсыздандырғыштың берген электрондар санына тең болуы керек деген жалпы ереже сақталады. Тотығу-тотықсыздану реакцияларын коэффиценттер қойып теңестірудің екі әдісі бар: электрондық тепе-теңдік және электрон-ион. Электрондық тепе-теңдік әдісі бойынша берілген және қосып алған электрондар саны элементтердің реакцияға дейінгі және реакциядан кейінгі тотығу дәрежесінің негізінде анықталады.