Тотығу-тотықсыздану процестері. Лекция жинағы

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БІЛІМ  ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТРЛІГІ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

КЕРІМБАЕВА К.З.

ТОТЫҒУ-ТОТЫҚСЫЗДАНУ ПРОЦЕСТЕРІ

Лекция жинағы

ШЫМКЕНТ

2013

УДК 546  - 038 (6)

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институты

Химия кафедрасы мәжілісінің хаттамасы № 1     28 тамыз   2013ж.

Керімбаева К.З.

Тотығу-тотықсыздану процестері. Лекция жинағы.

-Шымкент, 2013

Пікір жазғандар:

             Кедельбаев Б.Ш. – т.ғ.д., профессор, М.Әуезов атындағы ОҚМУ

             Байменова Ұ.С. – х.ғ.к., доцент АИУ

             Шағраева Б.Б. – х.ғ.к., доцент ОҚМПИ

Лекция жинағы жоғары оқу орындарының  5В011200- Химия мамандықтарының студенттеріне арналған, пәннің типтік бағдарламасына сәйкес жазылған.

                                         ЛЕКЦИЯ 1

          Химиялық реакциялардың классификациясы.

Түйiндi сұрақтар:

1. Тотығу-тотықсыздану реакциясы туралы түсінік

2. Валенттілік, тотығу дәрежесі, электртерістілік туралы түсінік.

Лекция мақсаты: Студенттерге тотығу-тотықсыздану реакциясын

түсiндiру.

         Кез-келген химиялық реакциаларда атомдардың электрон бұлтының тығыздығы қайта топтасады. Егер әректтесуші атомдар типтіметаллмен бейметалдар болса, электрон тоығымен біріне ауысып, ионды қосылыс түзетінін білеміз. Тіпті,табиғаты жақын атомдар біргіп, ковалентті қосылыс түзгенде де электрон бұлытының артуы не кемуі процеске қатысқан атомдардың электіртерістігіне тәуелді екендігін бұрынғы таруларда сөз еткенбіз. Тотығу – тықсыздану працестрі табиғатта кеңінен таралған және тірі рганизм іршілігінің негізін құрайды , өйткені онымен зат алмасу , дем алу, ашу, шіру , өсимдіктегі фотосінтез працестері байланысты. Техникалық аса маңызды тотығу – тықсыздану  реакциялары табиғаттың өзіне және адамдарға, оның өмір сүру ортасын уландыру арқылы орасан  зиянкелтіреді, мысалы , тоғайды өрт, отынды жағудағы азоттың тотығуы, улы заттардың бөлінуі, улы заттардың бөлінуі процестің қайтымсыз жүруі сияқылар. Мысал ретінде тағы да келесі құбылыстарды келтіруге болар

А)      фотесинтез                  

[pic 1]

Б) табиғи газдың жануы        [pic 2]                                                                                               

[pic 3] 

В)кеннен металдарды алу

 [pic 4]

Тотығу-тотықсыздану реакцияларының нәтижесінде галваникалық элементтер мен аккумулиятордағы химиялық энергияға айналады.

       Тотығу- тотықсыздану реакциялары деп электрондардың бір бөлшектерден екіншіге аусуымен байланысты жүретін реакцияларды айтады, яғни әрекеттесуші молекулалар құрамына тотығу дәрежесінің өзгеруі.

Негізгі түсініктер тотығу дәрежеі, тотықтырғыш,                      тотықсыздантырғыш.

Тотығудәрежесі тотықтырғыш сан, тотыққан күй электрохимиялық валенттілік деп қосылыстағы атомның немесе ийоның шартты зарядын айтады және оны иондардан тұрады дегендей болжамды ала тырып есептейды. Бұл химиядағы үстерт ұғым, ол қосылыстағы элементтердің күін сиппатау үшін пайдаланылады. Тотығудәрежесі оғ, нөл және бөлшекті мәнде де бола береді. Ол араб цифрымен таңбаланады және де сол таңбаның өзіне тән + не – белгісі болып тиісті элемент үстіне жазылады. Мысалы :[pic 5]  C+4O2-2