Мемлекеттік-жеке меншік серіктестігі туралы

Доклад

Қазіргі уақытта мемлекет дәстүрлі түрде монополист болып табылатын салаларда мемлекет пен жеке кәсіпкерліктің ынтымақтастығы мүмкіндіктерін талқылау белсенді жүріп жатыр. Мұндай ынтымақтастықтың перспективтік әдісі өзін шет елдерде жақсы ұсына білген мемлекеттік-жеке меншік серіктестік болып табылады.

Бұл құрал жеке инвестицияларды маңызды қоғамдық және мемлекеттік мәні бар, капиталды көп қажет ететін жобаларға тартуға, сонымен қатар жеке кәсіпкерлердің тәжірибесін көпшіліктің мүлкін анағұрлым тиімді басқару мен көпшілік қызметтерін ұсыну сапасын арттыру үшін пайдалануға мүмкіндік береді.

ҚР-да МЖС бірінші жобаларын іске асыру салыстырмалы түрде жақында басталды, негізінен инфрақұрылым саласында (көлік, энергетика, ТКШ және т.б.). Сонымен бірге оларды іске асыру үрдісін талдау ҚР-да МЖС әдістемелік және құқықтық қамтамасыз етудің жеткіліксіз деңгейін анықтайды, бұл осындай жобаларды ойдағыдай іске асыруға қарсы шығады. Қаржы көздері, әлуеттік қауіптер мен жобаларды іске асырудан күтілген тиімділік туралы анық емес түсінік мемлекеттік ресурстарды тиімсіз пайдалануға және МЖС қатысуда мүдделілік бизнесінің жоғалуына әкеледі.

Сондықтан мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті қаржылай қамтамасыз етумен, мүліктік парыздық міндеттер және оларға тиісті құқықтар мен жауапкершілікті бөлумен, МЖС нақты қаржы және әлеуметтік нәтижелерін бағалау қауіптерін, критерийлерін анықтаумен байланысты мемлекеттік-жеке меншік серіктестік механизмін іске қосу үрдісінде туындаған мәселелерді теориялық ойлау қажеттілігі бар.

Диссертациялық жұмыстың мақсаты мен міндеттері 2 слайдта көрсетілген.

Диссертациялық жұмыстың мақсаты мемлекеттік-жеке меншік серіктестік жобаларын қаржыландыруды жетілдіру бойынша теориялық және практикалық ұсыныстары әзірлеу болып табылады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы 3 слайдта көрсетілген. Зерттеу барысында алынған анағұрлым елеулі нәтижелер мен олардың ғылыми жаңалығы төмендегіден тұрады:

- шетелдік тәжірибе және МЖС пайдаланудың отандық практикасы жинақталды және жүйелендірілді, оны ҚР-да ары қарай дамыту мәселелері мен перспективалары анықталды;

- жобалық қаржыландыру негізінде МЖС банктік қаржыландыруды дамыту бойынша ұсынымдар жасалды;

- МЖС жобаларын қаржыландыру тәуекелдерін барынша азайту бойынша ұсынымдар әзірленді.

Мемлекеттік-жеке меншік серіктестік терминінің өзінің тұжырымдамасы мен анықтамалары көп. Жалпы белгілерде мемлекеттік-жеке меншік серіктестік (Public-Private Partnership) әртүрлі формаларда іске асырылатын мемлекет пен жеке серіктестің өзара тиімді орташа және ұзақмерзімді ынтымақтастығын білдіреді.

Сонымен қатар серіктестіктің мақсаты ұлттық, аймақтық және жергілікті деңгейлерде қоғамдық маңызды міндеттерді шешу болып табылады.

Халықаралық ұйымдарымен МЖС анықтау нұсқалары 4 слайдта келтірілді.

5 слайдта Дүниежүзілік банк ұсынатын МЖС түрлері жіктелуі келтірілген.

ҚР 2015 жылғы 31-қаңтардағы «Мемлекеттік-жеке меншік серіктестігі туралы» № 379-V Заңының 7-бабына сәйкес институционалдық және келісімшарттық МЖС деп бөледі, олардың түрлері 6 слайдта келтірілген.

Институционалдық МЖС – мемлекеттік және жеке меншік серіктестердің жаңадан салынатын жобалық компанияның жарғылық капиталына бірлесіп қатысуы.

Келісімшарттық МЖС әртүрлі формаларда іске асырылуы мүмкін:

- мүлікті сенімді басқару;

- мемлекеттік мүлікті жалдау;

- лизинг;

- концессиялар;

- технологияларды әзірлеуге шарттар, тәжірибелік үлгіні дайындау, тәжірибе-өнеркәсіптік сынау және ұсақсериялы өндіріс;

- өмірлік цикл келісімі;

- сервистік келісім.

7 слайдта МЖС саласында жобаларды қаржыландыру механизмдері, олардың ішіндегі ең көп таралғандары корпоративтік қаржыландыру, мемлекеттік қаржыландыру, жобалық қаржыландыру, сонымен қатар форфейтинг болып табылады.