Кредитті тәуекелдердің пайда болу себептері мен оларға ықпал ететін факторлар

1. Кредитті тәуекелдердің пайда болу себептері мен оларға ықпал ететін факторлар

БАСҚАРУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ" ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫҚ БАНКІ" АҚ-ДАҒЫ КРЕДИТТІК ТӘУЕКЕЛ»

Банк қызметінің табысы қаржы ресурстарын қолданудың тиімділігіне, яғни олардың белгілі бір активтерге салымдарының ұтымдылығына тікелей пропорционалды байланысты. Банктерге неғұрлым елеулі зиян кредит беру тәуекелін әкеледі, өйткені өтімділікке байланысты көптеген проблемалар клиенттердің қарыздарды мерзімінде өтемеуімен және кредиттік тәуекел-менеджмент элементтерін қамтитын бейджеттік кредит саясатын жүргізумен байланысты.

Кредит беру тәуекелі банктерге да, клиенттерге да әсер етеді. Бұл тәуекел өндірілетін тауарларға сұраныстың құлдырау мүмкіндігімен, шарттық кредиттік қатынастардың орындалмауымен және клиенттерден тәуелсіз басқа да мән-жайлармен байланысты. Кредит беру тәуекелі- әр түрлі тәуекел тудырушы факторлардың әсерінен туындайтын шарттық кредиттік қатынастардың бұзылуы салдарынан жоғалтудың пайда болу тәуекелі. Қатаң бәсекелестік жағдайында несие беру саласының қарқынды өсуі байқалады, соның нәтижесінде несие тәуекелдері көбірек назар аудара бастады.

"Кредиттік тәуекел" ұғымы әр түрлі анықтамаларға ие болды,бұл қазіргі авторлардың пікірлерінің кең спектрімен байланысты. Мысалы, А. М. Тавасиев қарыз алушының кредиттік мекеме алдындағы қарыз міндеттемелерін қайтармау тәуекелдерін қарастырады.

Лисак Б. И. "банктердегі интеграцияланған тәуекел-менеджмент" оқулығында жарияланған берілген терминнің басқа да аз түсіндірмесін ұсынды, атап айтқанда: "кредиттік қызметтен тәуекел ретінде кредит қабілеттілігінің төмендеуімен өзара байланысы бар, орындалмауы немесе ұмтылысының жоқтығынан туындаған, шарт талаптарына сәйкес қабылданған міндеттемелерді орындау тәуекелі болады"

Зерттелетін ұғымның тағы бір анықтамасы банктердің қаржы-шаруашылық қызметін кешенді зерттеу және бағалау туралы ғылыми жұмыста берілген, Петров А. Ю. және Петрова В. И., онда несие тәуекелі кредиторларда шығындардың пайда болуы процесінде пайда болады деп көрсетілген, ол мерзімі өткен, ішінара немесе толық орындалмаған қаржылық міндеттемелердің пайда болу қорытындысы болып табылады, тиісті қаржы жылы келісімінде жазылған.

С.Н.Кабушкин банктің кредиттік қызметінің тәуекелін экономикалық көрсеткіш ретінде сипаттайды, ол несие немесе қарыз нысанын қабылдайтын кредиттер беру саласында қаржы ресурстарын басқару жүйесінің қаншалықты тиімді болуына байланысты.

Біздің ойымызша, кредиттік тәуекел көбінесе Банктің төлем қабілеттілігіне, клиенттің адалдығына сенімділігінің болмауымен сипатталады, бұл уақыт факторларымен, әсіресе ұзақ мерзімді кредит беру тұрғысынан қиындайды.

Тәуекелдерді реттеудің негізгі мақсаты қорғалу және өтімділік белгілері бар кірістіліктің қалыпты пропорциясын қолдау, банктік пассивтер мен активтерді тиімді басқару болып табылады. Тәуекел деңгейін пәрменді басқару көптеген мәселелерді-тәуекел мониторингінен бастап мерзімінде оралғанға дейін шешуге тиіс. Бұдан басқа, банктің барлық даму жолдарын жүйелі түрде қолдану және тәуекелдерді басқару деңгейінде қолдау.

Тәуекел деңгейі сыртқы банк нарығының динамикалық сипатымен өзара байланыста жиі өзгеріп отырады. Банк әрдайым нарықтағы өз орнын нақтылауы, түрлі оқиғалар тәуекелін бағалауы, өз сатып алушылармен өзара байланысты жаңартуы және өзінің активтері мен пассивтеріне сәйкес баға беруі, соның салдарынан тәуекелдерді басқару саласындағы өз саясатын өзгертуі тиіс.

ҚР ҰБ "Екінші деңгейдегі банктерде тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйелерінің болуына қойылатын талаптар туралы" 26.02.14 ж. №29 нұсқаулығы ЕДБ-ге тәуекел менеджментін сапалы ақпараттық-әдіснамалық қамтамасыз етуге ерекше мән беруді міндеттейді.

Банктердің