Саяси жүйелер мен режимдердің жіктелуі

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

[pic 1]

                   Факультеті «Экономика және бизнес жоғары мектебі»

                   Кафедрасы «Қаржы және аудит»

СӨЖ

Тақырыбы: Саяси жүйелер мен режимдердің жіктелуі

                                 Орындаған:Елемес А.С.

                                      Тексерген:Инкарбаев Е.Т.

Алматы, 2023ж

Жоспар

1)Кіріспе
2)Саяси жүйе түсінігі
4)Саяси режим түсінігі
5)Тоталитарлық режим
6)Авторитарлық режим
7)Демократиялық режим
8)Қорытынды




 

Кіріспе

     Қоғамды бақылап, ондағы реттілікті сақтап отыру үшін белгілі бір ережелер мен заңдар керек. Қоғам әр кезде әр  түрлі саяси тәртіпте болады. Ол қоғамдағы жағдайларға, адамдарға, елдің басқа мемлекеттермен қарым-қатынасына байланысты дамып, өзгеріп отырады. Ол саяси жүйелер болып табылады. Саяси жүйенің қызмет атқару алгоритмін түсіну үшін саяси режим түсінігі қолданылады. Жұмыстың мақсаты саяси жүйе мен саяси режимнің байланыстылығын анықтау, олардың түрлерін ажырату.
         Саяси жүйені нормалардың, институттардың, ұйымдардың, идеялардың, сондай-ақ олардың арасындағы саяси билік жүзеге асырылатын қатынастар мен өзара әрекеттесулердің реттелген жиынтығы деп атауға болады.
Саяси жүйе-саяси функцияларды, яғни мемлекеттік биліктің жұмыс істеуіне байланысты қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік және мемлекеттік емес институттар кешені.
Саяси жүйе ұғымы "Мемлекеттік басқару" ұғымына қарағанда анағұрлым тереңірек , өйткені ол саяси процеске қатысатын барлық адамдар мен барлық институттарды, сондай-ақ проблемаларды анықтау және шешу механизміне, мемлекеттік билік қатынастары саласындағы шешімдерді әзірлеу мен іске асыруға әсер ететін бейресми және үкіметтік емес факторлар мен құбылыстарды қамтиды. Кең мағынасында  "саяси жүйе" ұғымы саясатқа қатысты барлық нәрсені қамтиды.
Саяси жүйенің басты мақсаты-қоршаған ортаның өзгеретін талаптарына бейімделу және оған белсенді әсер ету арқылы өзін-өзі сақтау.
Саяси жүйе сипатталады: саяси идеологиямен; саяси мәдениетпен;
саяси нормалар, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптармен.
Саяси жүйе келесі функцияларды орындайды:
       1)конверсиялар, яғни қоғамдық талаптарды саяси шешімдерге          айналдыру;
      2)бейімделу, яғни саяси жүйенің қоғамдық өмірдің өзгеретін жағдайларына бейімделуі;
      3)саяси мақсаттарға жету үшін адами және материалдық ресурстарды (ақша қаражаты, сайлаушылар және т.б.) жұмылдыру.
      4)қорғау функциясы-қоғамдық-саяси жүйені, оның бастапқы негізгі құндылықтары мен принциптерін қорғау
     5)сыртқы саяси-басқа мемлекеттермен өзара тиімді қатынастарды орнату және дамыту
     6)шоғырландыру-әртүрлі әлеуметтік топтардың ұжымдық мүдделері мен талаптарын үйлестіру;
      7)тарату-материалдық және рухани құндылықтарды құру және бөлу;

      Саяси жүйенің институттары қоғамның мүдделерін анықтайтын, құқықтық нормаларды құратын және мемлекетті басқаратын оның институционалдық ішкі жүйесінде шоғырланған. Мұндағы негізгі институттар: мемлекет, саяси партиялар мен қозғалыстар және бұқаралық ақпарат құралдары. 
      Саяси жүйелердің жіктелуі әртүрлі белгілерді ескеру негізінде жүзеге асырылады. Саяси жүйенің жіктелуі жөнінде ғалымдар арасында ортақ пікір жоқ. Олар бұл мәселеге әр жақтан қарайды, әр түрлі өлшемді (критерийді) пайдаланады. Мысалы, марксизм формациялық көзқарасты басшылыққа алып (өндіріс тәсілінің және қоғамның таптық құрылымының өзгешеліктеріне қарай) оны құлдық, феодалдық, капиталистік және коммунистік саяси жүйе деп бөледі.Ал У. Ростоу және т.б. "экономикалық есу сатысы" деген тұжырымдаманы алға тартады. Олардың ойынша, адамзаттың даму тарихы мынадай бес сатыдан  тұрады:
      1) Дəстүрлі қоғам- алғашқы қауымдық, рулық және феодалдық             қоғамның бір бөлігі;