Никколо Макиавеллидің «Тақсыр» шығармасы бойынша

ЭССЕ

Тақырыбы: Никколо Макиавеллидің «Тақсыр» шығармасы бойынша эссе

 «Тақсыр» трактатында Н. Макиавелли "ұтымды" саясаткердің мемлекетті басқару жөніндегі қызметі мүмкіндігінше тиімді және сәтті болуы үшін қандай принциптерді ұстануы керек және нені басшылыққа алуы керек екендігі туралы өз көзқарастарын айтады. Трактаттың өзінде билеуші өзінің саяси қызметін қалай ұйымдастыруға болатындығы туралы нұсқаулар мен ойларын ұсынады.

Мемлекетті ұтымды басқару мәселесі барлық кезеңде де, қазіргі әлемде де өзекті деп айтуға болады. Алайда Н. Макиавеллидің айтқан идеяларың оның замандастары екіұштылықпен қабылдады.

Билеушіге кеңес түрінде жазылған кітап шексіз пікірталастар мен дау-дамайлар тудырды. Тіпті, кітаптың негізгі тезистерін жоққа шығаруға да әрекет жасаған (ұлы Фредериктің «Антимакиавелли» еңбегі). Оның бірқатар тезистері туралы әлі де пікірталас туындайды, мен үшін бұл жұмыстың көптеген ережелері орынды болып көрінеді. Н.Макиавелли мораль мен дін тұрғысынан бәрі қалай болуы керек деген түсінікке сүйенбей, нақты әлеуметтік және саяси қатынастарға талдау жасады. Менің ойымша, бұл ұстаным сынға ұшырағанымен де, бірақ автор әлеуметтік қайшылықтарды объективті түрде көрсетіп, олардың табиғатын түсіндіре білді.

         Меніңше, автордың ұстанымы логикалық тұрғыдан мінсіз: тарихи және саяси катаклизмдерді көп зерттей отырып, Н. Макиавелли халықтың қолдауына, махаббатына негізделген билік берік емес деп тұжырымдады, өйткені халықтың махаббаты тұрақты емес және сыртқы факторларға әрдайым тәуелді, ал мемлекеттегі тәртіп - бұл билеушінің өзі басқаратын ресурсы.

Ақылға қонымды Н. Макиавеллидің сізден күшті елдермен одақ сіз үшін жаман аяқталады деген тезисі, өйткені әлсіз ел автоматты түрде күшті елге тәуелді болады, ал одан көмек алу ықтималдығы қайтадан әлсіз елге емес, күшті елдің кез-келген әрекетіне байланысты болады. Мысал ретінде ХХ ғасырдағы супер державалардың саясатын келтіруге болады, олар сыни сәттерде одақтастарының мүдделерін өз мүдделерін қорғау үшін оңай құрбан етті: КСРО Кубаға зымырандарды кіргізіп, шығарды, Куба үшін осы шаралардың салдарына қатты қызығушылық танытпай; АҚШ Оңтүстік Вьетнам одақтастығының болашағы туралы қатты алаңдамай, Оңтүстік Вьетнам үкіметін біресе қолдап, біресе қолдауды тоқтатқан.

Н. Макиавеллидің билеуші халықтың қолдауына, халықтың достығына ұмтылуы керек деген идеясы өте заманауи және терең. Өйткені билеуші элитаның қолдауы қаншалықты күшті болғанымен де, елдегі биліктің негізгі күші - бұл елдің халқы, тұрғындары. Ал егер билеуші халықтың қолдауына ие болмаса, кезінде Горбачевпен болған жағдай сияқты, оның билікте қалу мүмкіндігі үлкен емес.

Әскери істі кәсібилендірудің қазіргі тенденциялары аясында, Н.Макиавеллидің жалдамалы немесе одақтас әскерлер көбінесе елдегі билікті толығымен жеңеді деген ойы өте өзекті. Бұл мәселедегі жалғыз дұрыс шешім - өз армиясын құру. Тек осы шешім мемлекетке қызмет ете алады. Бұл жағдайда да мен автормен келісемін және мысал келтіру үшін алысқа барудың қажеті жоқ: сол мәтінде Рим мен Спарта оқиғасынан дәлел келтірілген. Бұл мемлекеттер ұзақ уақыт бойы өз заманының ең қауіпті жаулары болды, өйткені олар жалдамалы әскерлердің көмегіне жүгінбестен өздерінің күшті армиясына ие болды.