Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы

                                                    Жоспары

 Кіріспе...................................................................................................

 І Тарау; Әдебиттерге шолу

1. Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы......................................
2. Барсакелмес Мемлекеттік Табиғи қорығының тарихи аңыздары...........................................................................................                                                                      
3. Өсімдіктер бөлімі.............................................................................

1.4 Жануарлар ........................................................................................

1.5  Барсакелмесдегі омыртқалы аралдардың фаунасының ағымдағы жағдайы және соңғы 50 жылдағы динамикасы..................................................

1.6 Ғылыми және басқа жұмыстар ......................................................

 ІІ Тарау;          

2.1 Зертеу обьектісі ................................................................................

2.2 Джейран..............................................................................................

2.3

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы Еуразияда жалғыз қорық, солтүстік және орта шөлдердегі қалыпты аймақтың экожүйелері сақталып, экология жағынан қолайсыз аймақта орналасқан жалғыз әлем.                                                 Өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдарының соңында барсакелмеске келген алғашқы ғалымдар: Арал бірегей өсімдік және жануарлар әлемі бар шөлді экожүйенің эталоны болып табылады. Осы уақыттан бастап оның бай флорасы мен фаунасына белсенді зерттеу басталады. 1939 жылдан бастап Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулысы шығып, қазіргі күнге дейін Барсакелмес аралы Мемлекеттік табиғи қорығы болып табылады.                  Аралдың мақтанышы оның бірегей өсімдік және жануарлар әлемі. Арал теңізінің тартылуы  басталғанда, жабайы жануарлар аралдан жойыла  бастады. Тұщы суды іздеуде тұяқтылардың көп бөлігі елді мекендерден жақын жерде орналасқан жерді жақсы көретін материкке қоныс аударды. Жануарлар санына табиғи факторлар ғана емес, сонымен қатар браконьерлік, үй малымен бәсекелестік, адамзаттың тигізген зиянды әрекеттері сияқты антропогендік факторлар да әсер ете бастады.                                                                                                                                                                   Осыған байланысты, 2005 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы аумақты кеңейту туралы қабылданды - аумақ он есеге дейін, 160,826 га дейін өсті. Қазір резервте екі кластерлік алаң бар: Барсакелмес және Қасқұлан.                                                                                                                 Экожүйе экстремалды табиғи жағдайларда қалыптасады. Бұл континентальды жағдайларда аквальды экожүйелер постының қалыптасуының бастапқы кезеңдерін, ортаның өзгермелі жағдайларына түрлердің бейімделу механизмдерін, табиғи кешендердің құрамы мен құрылымын қайта құруды бақылауға болатын бірегей табиғи зертхана.  Жүйелі ғылыми зерттеулер мұнда үлкен іргелі мәнге ие. Қорықтың міндеті-бұрынғы Аралдың ғана емес, сондай-ақ құрғаған теңіз түбінің іргелес аумақтарының табиғи кешендерінің жай-күйіне экологиялық мониторинг ұйымдастыру, қазіргі жағдайда сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер түрлерінің таралымдарын сақтау және қалпына келтіру, экологиялық тәрбие және аймақта білім беру.                                                                                         Қорықтың флорасы мен фаунасы әртүрлі. Ботаникалық алуан түрлі аймақтық шөлдер түрлерін қамтиды, олар Тұранның солтүстік және орта шөлдерінің өсімдік жамылғысының үлгілері, сондай-ақ ішкі аудандар, тоғайлар, шабындықтар, батпақтар мен су қауымдастықтарымен ұсынылған. Қорықтың флорасы өсімдіктердің үш жүзге жуық түрін қамтиды, олардың көпшілігі теңіздегі кеуіп қалған түбінде кездеседі. Табиғи сексеуіл қопсытқыштары Арал теңізінің кеуіп қалған түбінде орман жамылғысын қалпына келтіруге арналған экспериментальды банктер сияқты өте құнды.                            Қорықтың фаунасы әртүрлі. Мұнда басқа да түрлердің арасында гусель, ақбөкендер мен ақаналар мекендейді. Елуінші жылдары оларды аралға басқа қорықтардан алып келіп, жерсіндіруге шешім қабылданды. Одан кейін бұл жануарлар Дүниежүзілік Қызыл кітабына енгізілген. Өткен ғасырдың ортасына қарай 50-ші жылдары, алғашқы Құландар аралға әкелініп, олар толықтай жаңа жағдайларға бейімделді.                                                      Барсакелмес қорығының құндылығы оның Солтүстік Арал өңірінің шөлдері үшін түрленуіне байланысты болып қала береді және бұрынғы теңіз түбінің жаңа құрлығындағы экожүйелерді трансформациялау және қалыптастыру процестерінің дамуына байланысты күшейіп келеді. Қорық қызметінің әдіснамалық негіздері экожүйелік тәсіл қажеттілігімен анықталады. Ғалымдардың айтуынша, қырық жыл ішінде бүкіл теңіз күйреген құбылыс, әлемдегі көлемі жағынан төртінші көл тек бізде ғана орын алды.                Өмір жалғасса да, процестер өз кезектерімен жүріп, оларды қадағалау керек. Бүгінде Арал проблемасын кешенді шешу бойынша бірқатар шаралар жүзеге асырылуда. Барлық болып жатқан процестердің тұрақты мониторингі қажет. Қазақстан, Ресей, Жапония және АҚШ зерттеушілері жұмыс істейді. Бүгінде «Барсакелмес» табиғи резерватының ғылыми лаборатория міндеті - барлық ғылыми күштерді біріктіру, ғылымға негізделген ғылыми басылымдарды жариялау.                                                                                                              Ағымдағы жылдың көктемінде Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы негізінде құрылған Барсакелмес биосфералық резерваты ЮНЕСКО бағдарламасының "адам және биосфера" Халықаралық үйлестіру кеңесінің 28-ші сессиясының шешімімен ЮНЕСКО биосфералық резерваттардың әлемдік желісіне қосылды. Бұл Қазақстандағы ЮНЕСКО мойындаған халықаралық маңызы бар алтыншы биосфералық резерват.                                                                        Өз уақытында Барсакелмес аралы туралы көптеген ғылыми еңбектер жазылды, диссертациялар қорғалды. Қорықтың қызметкерлері ҚР Ұлттық Ғылым Академиясының  Зоология институтымен жабайы жануарлар, соның ішінде құландар популяциясын қалпына келтіру мәселелері бойынша тығыз жұмыс істейді. Рептилиялар, тәжірибелі, құстар бойынша түрлік тізім нақтыланды.                                                                                                              Қорықтың қызметкерлері өзінің негізгі жұмысынан басқа ғылыми зерттеулер жүргізеді. Атап айтқанда, қазіргі уақытта өсімдіктер әлемі, орнитология, Қос тұяқты – қарақұйрықтар, киіктер, құландар, қабандар өмірлері белсенді зерттелуде. Сан динамикасы байқалады, сондай-ақ қосмекенділер, рептилиялар зерттеледі.                                                                                                   Арал теңізі мен Барсакелмес аралының тағдыры барлық уақытта тығыз байланысты болды. Кіші Аралдың қайта жаңғыруы Барсакелмес мемлекеттік қорығының қайта жаңғыруына ықпал етті. Бүгінде мамандар Аралдың болашағы зор екенін айтады.                                                                                     Арал теңізі мен Барсакелмес аралының тағдыры барлық уақытта тығыз байланысты болды. Кіші Аралдың қайта жаңғыруы Барсакелмес мемлекеттік қорығының қайта жаңғыруына ықпал етті. Бүгінде мамандар Аралдың болашағы зор екенін айтады.                                                                                              Жыл сайын қорықтың қызметкерлері наурыз айынан маусым айына дейін "Саябақтар шеруі"республикалық табиғатты қорғау акциясын өткізеді. Акция барысында түрлі іс-шаралар ұйымдастырылады: конкурстар, аймақты көгалдандыру бойынша акциялар, сенбіліктер, "дөңгелек үстелдер", құстар, жер күндері... Жыл сайын акцияға қатысушылар саны артып, халықтың қызығушылығын арттыруда.