Жұлынның қызметтері

Жұлынның қызметтері

ҚЫСҚАША ЖАЗЫЛҒАНЫ

Жұлынның негізгі функциялары - рефлекторлық және өткізгіштік. Жұлын рефлекторлық функцияны жүзеге асырады-денені қарапайым қимыл реакцияларымен қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, оның сұр заты рефлекстердің рефлекторлық доғаларын тұйықтайды.

Жұлынның функцияларына аяқ-қол мен дененің қаңқа бұлшықетінің реттелуі жатады. Сегізкөз бөлімінің функциялары зәр шығару және жыныс рефлекстерімен байланысты, ал кеуде бөлімі тыныс алу мүшелерінің жұмысын және жүрек қызметін реттейді.

Жұлын өткізгіш функциясын жүзеге асырады. Бұл рецепторлардың импульстері оған артқы түбіршектердің талшықтары бойынша түсетіндіктен және көтерілетін жолдар бойынша бас миына және жоғары тұрған бөлімдерге ілесіп жүреді.

ТОЛЫҚ ЖАЗЫЛҒАНЫ

Жұлынның негізгі функциялары - рефлекторлық және өткізгіштік. Терінің экстерорецепторларынан және бұлшықеттердің, сіңірлердің, буындардың проприоцепторларынан жүйке импульстары жұлынға үздіксіз ағынмен енеді. Висцорецепторлардың (интерорецепторлардың) тітіркенуінен пайда болатын жүйке импульстері де осы жерге келеді. Жұлында көлденең жолақты мойын, тұлға және аяқ-қол бұлшықеттерін иннервациялау орталықтары орналасады. Сондай-ақ, оның құрамында вегетативті жүйке жүйесіне байланысты ядролары бар, олар ішкі ағзаны иннервациялауды қамтамасыз етеді. Жұлынның рефлекторлы қызметінің екі түрі бар. Кейбір реакциялар іс-әрекеттің нақты нәтижелерін білдірсе, басқалары мидың жұлынмен өтіп жатқан күрделі процестердің нәтижесі болып табылады. Осылайша, бірінші жағдайда рефлекторлы, екіншісінде - жұлынның өткізгіш қызметін атқарады.

Миға келетін сигналдар түрлі рецепторлар мидың жоғары жатқан жүйке орталықтарына оның өткізгіш жолдары арқылы беріледі. Жұлыннан сигналдар түрлі рецептор жолдары арқылы мидың астындағы нерв орталықтарына жіберіледі. Бұл жолдар тек артқы және бүйірлік жіпшелерінің құрамына кіреді. Мидан қарамаөқарсы бағытта келе жатқан сигналдар жұлынның алдыңғы және бүйір жіпшелерінің құрамына енеді. Мида пайда болған эфферентті ақпарат көлденең жолақты бұлшықеттердің жұмысын реттейтін жұлынның  мотонейрондарына әсер етеді. Жұлынның өткізгіш қызметі рецепторлар мидың бөліктеріне ақпарат беруі арқылы көрінеді. Кері бағытта - мидан жұлынның орталықтарына дейін, ал олар арқылы - мүшелерге жетеді.

Жұлынның құрылысы

Сыртқы құрылысы

Жұлын - омыртқа өзегінде орналасқан, пішіні ұзын цилиндр тәріздес, жоғарғы жағынан сопақша миға ауысады, ал төменгі жағы конус тәріздес болып сүйірленеді. Жұлын 33 сегменттен тұрады. Сегмент - бұл жұлынның жұп нервтері бөлініп шығатын бөлімі. Жұлынның сегменттері: 8 мойын, 2 кеуде,   5 бел, 5 сегізкөз, 1 құйымшақ.

Жұлынның екі буылтығы бар: мойын intumescentia cervicalis және бел-сегізкөз intumescentia lumbosacralis. Бүйір қабырғалары қалыңдап, жұлын алдыңғы және артқы жүлгелермен бөлінеді, терең және беткей жүлгесі– fissura mediana anterior et posterior. Осыдан ол оң және сол жартыларға бөлініп, түбіршектердің артқы кірер – sulcus posteriolateralis, алдыңғы шығар – sulcus anteriolateralis сызықтары орналасады. Жүлгелер кейін бойлық 3 жіпшеге бөлінеді, олар: алдыңғы (funiculus anterior), бүйір (funiculus lateralis), артқы (funiculus posterior). Жұлын түйіндерінде синапстар болмайды, себебі, жұлын түйінінде (ganglion spinale) афференті нейрон денелері ғана жатады. Вентральды және дорсальды жүйкелер жұлын нервіне жалғанады. Дорсальды жүйкелер афферентті (сезімтал), вентральды жүйкелер эфферентті (қозғалтқыш).

Ішкі құрылысы

Көлденең қималарда жұлынның сұр және ақ заттардан түзілетіні, сұр зат орталығында орналасатыны байқалады. Орталығында – өзек орналасады, ол бастапқы жүйке түтігінің қуысы болып табылады. Ол жұлын мен оның жоғарғы бөлігінде мидың төртінші қарыншасымен байланысады. Жұлынның жүлгелері ақ затты жүйке талшықтарының жеке түйіндеріне бөледі - funiculi medullae spinalis, олар көлденең кесіндіде айқын көрінеді. Алдыңғы жіпше (funiculus anterior), ол алдыңғы медианалық саңылау мен алдыңғы бүйірлік ойықтың арасында орналасқан; бүйір жіпше (funiculus lateralis) бүйір саңылаулардың арасында, ал артқы жіпше (funiculus posterior) - артқы бүйірлік және медианалық саңылаулар арасында орналасады. Мойын мен жоғарғы кеуде қуысында артқы және алдыңғы аралық жүлге 2 будаға бөлінеді: медиальды орналасқан жіңішке буда (fasciculus gracilis) және бүйірде орналасқан - сына тәрізді буда (fasciculus cuneatus).