Аурулар ауыртпалығы

1. Аурулар ауыртпалығы

Жұқпалы емес аурулар (ЖЕА) Қазақстандағы барлық өлім-жітімнің шамамен 84% құрайды (ДДСҰ, 2014а). 2016 жылғы соңғы мәліметтерге сәйкес, Қазақстан азаматы үшін ЖЕА төрт негізгі топтан (жүрек-қан тамырлары аурулары, қант диабеті, созылмалы респираторлық ауру немесе қатерлі ісік) ерте өлімнің (70 жасқа дейінгі) ықтималдығы 27% құрайды, әйелдерге қарағанда (19%) ер адамдарға (37%) жоғары ықтималдығы (ДДҰ, 2017а)

ИЕА макроэкономикалық деңгейде өнімділікті төмендетеді, адамның жұмыс күшіне толық қатысуын бұзады және кейіннен адамға, олардың қамқоршыларына және жалпы үкіметке әсер етеді.

Адамдар стандартты жастан ерте қайтыс болған кезде, олардың тірі емес жұмыс жылдарында өндірген өнімі жоғалады. Сонымен қатар, денсаулық мәселелерінен зардап шегетін адамдар көбінесе жұмыс күндерін (уақытша еңбекке жарамсыздық) өткізіп алады немесе жұмыс орнында болған кезде жұмыс қабілеттілігін төмендетеді (ресми қатысу).

Төмен және орташа табысы бар елдердегі ИЕА байланысты экономикалық шығындар, 2011-2030 жж шамамен 21 трлн. АҚШ долларын құрайды, оның үштен бір бөлігі жүрек-қан тамырлары ауруларына жатады.

Жеке адамдар мен үкіметтер үшін денсаулықты болдырмауға болатын проблемаларды емдеуге кететін шығындар жоғалған мүмкіндіктің елеулі құнын, соның ішінде білімге, көлік жобаларына немесе ұзақ мерзімді қайтарымды қамтамасыз ететін адами немесе физикалық капиталға инвестициялардың азаюын білдіруі мүмкін.

Қазіргі кезеңде Республика тұрғындары арасында жүрек-қан айналу жүйесі ауруларынан туындайтын өлім оқиғаларының стандартталған көрсеткіші ер кісілер арасында 79,5 %, ал әйелдер үшін 78%  болып отыр.

Экономикасы дамыған Батыс Европа елдерінде, Америка Құрама Штаттарында, Канада мен Австралияда, Ұлы Британияда өлім оқиғаларының 50 %-нан астамы қан айналу жүйесі ауруларының үлесіне тиеді. Қан айналу жүйесі аурулары  өлім және мүгедекке ұшырау себептерінің ішінде бірінші рангалық орынды алады.

Қатерлі ісіктердің басым бөлігі міндетті түрде науқастың өлімімен аяқталатынын да ескеру қажет. ХХ ғасырдың  басында экономикасы өркендеген елдерде қалыптасқан  өлім оқиғаларының 3-7%  қатерлі ісіктердің үлесіне тиген болса, қазіргі кезеңде олардың үлесі 14-20 %  -ға деиін жетіп отыр.

2. Созылмалы аурулар профилактикасы. Профилактика түрлері.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының алдын ала жасаған болжамына қарағанда, жүрек-қан айналу жүйесі ауруларынан туындайтын өлім оқиғаларын екі есеге төмендетуге болады. Қан айналу жүйесі ауруларының профилактикасын екі бағытта жүргізу қажет. Оның бірінші бағыты жалпы тұрғындар арасында жүргізілетін профилактикалық бағдарламалар негізінде жүзеге асырылады. Екінші бағыт – қан айналу жүйесі ауруы  туындау мүмкіндігі өте жоғары тұлғалар арасында клиникалық әдістерді қарастыратын профилактикалық  бағдарламалар негізінде жүреді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мамандары жүрек-қан тамыры ауруларының ең тиімді бағдарламасы ретінде салауатты өмір сүру салтын ұсынады.