Философиядағы сана мәселесі

М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Университеті

Пән: Философия

Тақырып: «Философиядағы сана мәселесі»

Тобы: ФКНВП20-К

Орындаған:Тулебаев Нұрасыл.

Тексерген: Жәкежан С.А.

                         Петропавл

1.Сана генезисі. Сананы анықтаудағы негізгі мәселелер.

2.Сананың мәні, құрылымы.

3.Сана және бейсана. Тіл мен ойлаудың арақатынасы.

4.Философия тарихындағы бейсаналық концепцияларды салыстырмалы талдау.

5.Қоғамдық сана және оның түрлері.

6.Латын графикасына көшу және қазақ тілінің дамуы.

1.Сана генезисі. Сананы анықтаудағы негізгі мәселелер.

Антропосоциогенездің маңызды аспектісі сана генезисі болды.  Сана – әлемді бейнелеудің ең жоғары формасы.  Сананың тасымалдаушысы – бұл миы бар адам, ол әлемнің идеалды көрінісін жүзеге асыруға қабілетті жоғары дамыған материалдық жүйе.  Сана адамдардың әлеуметтік қарым-қатынас жүйесінде ғана қалыптасады және сондықтан әлеуметтік-тарихи сипатқа ие болады.  Сана адамға қоршаған әлемді тануға, оған деген қарым -қатынасты сезінуге, өз қызметін реттеуге мүмкіндік береді.  Сана саласында адам әрекетінің мақсаттары (идеалды мақсат қою), ойлау формалары (түсінік, пайымдау, қорытынды және т.б.), сенсорлық-бейнелі және ерікті сәттер қалыптасады.  Сананың негізі – ойлау.  Бұл санада объективті бейне, әлемнің бейнесі қалыптасады деп ойлаудың арқасында.

 Сана генезисі адам мен қоғамның пайда болуы сияқты табиғи-тарихи сипатқа ие.  Сана жануарлардың жоғары дамыған психикасы – жоғары приматтар негізінде қалыптасты.  Үлкен маймылдар жалпылау және абстракциялау қабілетімен, сондай -ақ басқа индивидтердің білімі мен ниетін бағалауымен сипатталады.

 Сана генезисінің негізгі алғышарттары:

 Мөлшерінің ұлғаюы және жоғары приматтардың миында сапалық (құрылымдық) өзгерістер;

 Еңбек, практикалық қызмет;

 Қоғамдық қатынастарды, еңбек бөлінісін, ұжымшылдықты дамыту;

 Коммуникативтік, сигналдық белсенділікті, тілді, сөйлеуді дамыту.

 Сана генезисінің негізі – құралдарды өндіру бойынша әрекеттер нәтижелерін жалпылау (және ұжымдық шоғырландыру).  Сана, ең алдымен, еңбек құралдарын өндіру процесінде ашылатын табиғи объектілердің объективті қасиеттерінің көрінісі ретінде туындайды.  Бұл процесс екі (кем дегенде) табиғи объектілердің (тастар, таяқшалар, сүйектер) өзара әрекеттесуін қажет етеді.  Олардың өзара әрекетінің нәтижесі (яғни еңбек құралы) осындай табиғи объектілердің объективті қасиеттерімен анықталады.  Екі табиғи затты бір -бірімен байланыстыра отырып, адам өзінің объективтік қасиеттерін бөліп көрсету мүмкіндігіне ие болады (бір таспен екіншісіне соғу ағашқа таспен соққаннан гөрі мүлдем басқа нәтиже береді): қаттылық көрінеді).  Екі материалдық объектінің бір -бірімен әрекеттесуі олардың объективтік қасиеттерін бөліп алуға мүмкіндік береді, яғни.  Бұл объектілерді өзара әрекеттесуге кім қоятынына байланысты емес қасиеттер.

Философиядағы сана мәселесі–философиядағы негізгі мәселелердің бірі. Философияда сана мәселесіне әр түрлі көзқарастар бар, олар физикализм; солипсизм; объективтік идеализм; материализм деп бөлінеді.

          Физикализм –сана жеке субстанция ретінде, сана материяның туындысы және тек физика тұрғыдан түсінуге болатынын қарастыратын, сананың мидағы физиологиялық процестермен байланысты екенін пайымдайтын бағыт. Сана– ми қызметінің жемісі. Бұл көзқарас ғылыми жаратылыстану ғылымдардың нәтижелеріне, соның ішінде мына фактілерге негізделген: адамның миы–табиғаттың күрделі «механизмі», материяның жоғары ұйымдасқан деңгейі; ми болмаса әр адамның санасы өмір сүре алмайды, ми-биологиялық орган; адамзат жасанды интеллект жасауға мүмкіндігін алды, ол материалдық объект – машина (компьютер); дәрілердің адамның организміне әсері санада бейнеленуіне әкеледі (мысалы, психотроптық заттарды қолдану). Физикалистердің негізгі мәселесі— ол идеалдық сана: адам ойындағы образдардың материалдық сипаттамасы жоқ, мысалы – массасы, иісі, өлшемдері, формалары жоқ; сана образарды өзгерте алады — үлкейту, кішірейту, өшіру сияқты, ешбір адам басқа адамның санасын «көрмеген» (миге операция жасаған хирург, микроскоптан тек затты — нейрондерды көреді, бірақ ол операция жасаған адамның образдардарын, не ойларын көре алмайды).