Халық санағы (перепись населения)

Халық санағы (перепись населения)

Дүниежүзінің әр түрлі елдеріндегі халық санағы бір-бірінен қатты айырмашылық жасайды, көлемі бойынша да, тақырыптық бағытына қарай да. Айырмашылықтар елдің экономикалық мүмкіндіктері, жергілікті жағдайлардың ерекшеліктері, санақ алдында қойылатын нақты мақсаттарына байланысты болады. Әдетте санақ бағдарламасы бірнеше сұрақ блоктарынан тұрады. Біріншіден, бұл мекенжайлық бөлік. Оған мекен-жай (елді-мекен, көше, үй нөмірі атаулары), аты-жөні, отағасына (глава семьи) қатысы. Мекен-жайлардың болуы халық қаншалықты толық қамтылғандығын көруге мүмкіндік береді және аймақтық жағынан санақты құрастыруға мүмкіндік береді.

Санақтар бағдарламаларында демографиялық сипаттарды анықтауға (жынысы, жасы, отбасылық жағдайы, балалар саны және т.б.) барлық көрсеткіштер халықтың өсіп-өнуін білу үшін өте маңызды. Әртүрлі елдерде неке қиюді әртүрлі анықтайды. Көптеген елдерде тек қана заңды түрде қиылған некелер ғана емес, сонымен қатар некелік қатынастар да есепке алынады. Көптеген елдерде санақ өткізілген кезде әйелдерден қанша бала туғандығы мен санақ кезінде тірі бала саны жөнінде ақпараттар алынады. Сонымен қатар бағдарламада респонденттің әлеметтік-экономикалық орнын анықтайтын сұрақтар болады (кәсібі, шаруашылық саласы, қаржы көздері, табысы). Жұмыссыздық (безработица) мәселесі өзекті елдерде санақ жүргізу барысында арнайы сұрақтар қойылады, осы сұрақтар бойынша жұмыссыздар саны анықталады.

Санақ бағдарламаларында белгілі бір сипатта халықтың білім деңгейі жөніндегі сұрақтар қойылады (сауаттылық (грамотность), мектепке баруы, білім деңгейі, бітірген