Дифференциалды диагностика курсының пәні, мақсаты мен міндеттері

Сұрақтар:

1. Дифференциалды диагностика курсының пәні, мақсаты мен міндеттері.

2. Дифференциалды диагностика пәнінің басқа ғылымдармен байланысы.

1) Дифференциалды диагностика (Differential Diagnosis) — науқаста түрлі ауруларда орын алуы мүмкін белгілі бір объективті және/немесе субъективті белгілердің (белгілердің) болуы бойынша денсаулық жағдайының диагностикасы. Мысалы, іштің ауыруы көптеген түрлі аурулардың нәтижесінде пайда болуы мүмкін, олардың көпшілігі нақты диагноз қою үшін алынып тасталуы керек.

Дифференциалды диагностиканың негізгі мақсаты-бұл нақты жағдайды дисонтогенездің белгілі бір нұсқасына және педагогикалық топқа жатқыза отырып, дамудағы бұзушылықты саралау (Елецкая О.в., Тараканова А. А., 2012).

Мақсатына сәйкес дифференциалды диагноздың міндеттері:

- әртүрлі шығу тегінің аномальді дамуының ұқсас жағдайларын бір-бірінен шектеу;

- бастапқы және қайталама бұзушылықтарды анықтау, яғни бұзушылық құрылымын жүйелі талдау;

- дизонтогенездің атиптік ағымын зерттеу;

- күрделі, күрделі ауытқулардағы әртүрлі ақаулардың рөлін анықтау;

- дизонтогенетикалық (бұзылған даму белгілері) және энцефалопатиялық (ми құрылымдарының зақымдануы) бұзылулар арасындағы байланысты анықтау;

-көру, есту, тірек-қимыл аппаратының кемшіліктері кезінде психикалық даму бұзылыстарының ерекшеліктерін бағалау;

- баланың ақыл-ой, сөйлеу және эмоционалдық дамуының бұзылу дәрежесі мен сипатын ажырату;

- педагогикалық болжамды анықтау және негіздеу.

Дифференциалды диагностика диагностиканың тәуелсіз түрі болып табылады және келесі мәселелерді шешеді:

1. Диагнозды нақтылау және баланы түзету – педагогикалық оқытуды, оны оқыту және тәрбиелеу бағдарламасын жүргізу қажет мекеменің түрін анықтау.

2. Әр түрлі психофизикалық бұзылулардағы ұқсас жағдайларды ажырату, клиникалық, психологиялық – педагогикалық және функционалдық диагнозды нақтылау (бұл мәселені ПМПК шешеді).

3. Анықталған даму ерекшеліктеріне негізделген баланың дамуы мен білім алу мүмкіндіктерін болжау, сонымен қатар дамыту – түзету жұмыстарының жолдары мен құралдарын анықтау.

 Дифференциалды диагностика әдістерінің жіктелуі

Дифференциалды диагнозда келесі бағыттар бөлінеді:

1. Интеллектуалды бұзылыстардың дифференциалды диагностикасы (ақыл-ойдың дамуы және ақыл-ойдың дамуы).

2. Дефицитарлық дамудың әртүрлі формаларын дифференциалды диагностикалау (есту, көру, тірек – қимыл аппаратының бұзылуы).

3. Эмоционалды сфера мен мінез-құлықтың бұзылуын психологиялық диагностикалау (аутизм, психопатия).

 Дифференциалды диагнозда әдістердің екі тобы қолданылады:

1. Тесттер, яғни зерттеушіге зерттелетін құбылысқа сандық біліктілік беруге мүмкіндік беретін әдістер.

2. Сапалы диагностика әдістері, олардың көмегімен субъектілердің психологиялық қасиеттері мен сипаттамаларының дамуының әртүрлі деңгейлері анықталады.

 Ұқсас жай-күйі. Ұқсас жағдайларды ажыратудың дифференциалды диагностикалық критерийлері.

 Дифференциалды диагноз диагноздың ең күрделі түрлерінің бірі болып табылады, оны әдетте психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссияның мамандары жүзеге асырады және келесі міндеттерді шешеді:

1) баланы түзету-педагогикалық оқытуды жүргізу қажет мекеменің диагнозын нақтылау және типін айқындау, оны оқыту және тәрбиелеу бағдарламасын айқындау;

2) әртүрлі психофизикалық бұзылулар кезіндегі ұқсас жай-күйді ажырату, клиникалық, психологиялық-педагогикалық және функционалдық диагнозды нақтылау;

3) анықталған даму ерекшеліктері негізінде баланың даму және оқу мүмкіндіктерін болжау, сондай-ақ дамыту-түзету жұмыстарының жолдары мен құралдарын айқындау.

Дифференциалды диагноздың формалары психодиагностиканың басқа түрлерінен айтарлықтай айырмашылығы жоқ. Айырмашылық, ең алдымен, зерттеу стратегиясы мен бағытында.

Дифференциалды диагностикада әдістердің екі тобы қолданылады: 1) тесттер, яғни зерттеушіге зерттелетін құбылысқа сандық біліктілік беруге мүмкіндік беретін әдістер және 2) психикалық даму ерекшеліктерін сапалы диагностикалау тәсілдері. Девиантты даму диагнозында негізінен екінші топтың диагностикалық әдістері қолданылады. Алайда, оларды қолдану кезінде диагнозға жас-психологиялық көзқарасты ескеру мүмкіндігі шектеулі. Осыған байланысты, В. И. Лубовский дифференциалды диагностикалық сараптама эксперименттік-психологиялық әдісті сандық және сапалық бағалаумен және жас ерекшеліктерін ескерумен біріктіруі керек деп санайды.