Бұзылыстардың пайда болу ерекшеліктері

1/

Бұзылыстардың пайда болу ерекшеліктері. Бұзылыс психиканың дамыған құрылымдарының деформациясы (жарақаттық қорқыныш және т.б.) ретінде немесе олардың дамымауы (әлсіз адам және т. б.) ретінде көрінуі мүмкін. Аталған критерийлерге сәйкес бұзушылықтардың төрт түрі бөлінеді.

1. Балаға әлеуметтік жағдайлардың теріс әсерінің нәтижесінде қалыптасқан бастапқы бұзушылықтар.

2. Қоршаған адамдардың балаға жағымсыз қарым-қатынасы нәтижесінде қалыптасқан алғашқы бұзылулар. Осы себепті балада әлеуметтік-позитивті себептер, көңіл бөлу қабілеті, әлеуметтік құзыреттілік және т. б. сияқты маңызды әлеуметтік құрылымдар болмауы мүмкін.

3. Психиканың қандай да бір деформациясының пайда болуы салдарынан жеке тұлғаның қандай да бір саласының екінші бұзылуы. (Мысалы, баланың жеке басының мазасыздығын арттыру ерікті ойлаудың дамуына іріткі салушы әсер етуі мүмкін және т. б.)

4. Жеке тұлғаның барлық салалары мен психикалық процестердің өз дамуындағы артта қалуы.

Психикалық және жеке ауытқулар-бұл психопатологиялық белгілердің кездейсоқ жиынтығы емес, ол белгілі бір жүйені білдіреді. Өткен ғасырдың 60-шы жылдарының соңында тәжірибеші дәрігерлер белгілі бір жан ауруларының жекелеген белгілері арасында белгілі бір байланыс бар екенін байқады. Нәтижесінде XIX ғ. соңында симптом кешендер туралы ілім пайда болды, содан кейін "синдром" ұғымымен байытылды. Симптом-бұл аурудың салыстырмалы қарапайым және анық белгісі. Симптомокомплекс-бұл психикалық бұзылуларға тән симптомдардың белгілі бір жиынтығы. Синдром-бұл психикалық аурулар шеңберінде пайда болатын әртүрлі симптомдардың заңды үйлесімі.

Кез келген психикалық және жеке ауытқулар әртүрлі синдромдармен көрінеді. Белгілі бір аурудың пайда болуы кезінде синдромдардың ұштасуының анықталған ерекшелігі психикалық ауытқуларды анықтау мен емдеуде нозологиялық бағыттың (Э. Крепелин) негізі болды. Басқа бағыттың мәні — синдромологиялық-оның авторларының пікірінше, негізгі синдромды анықтауды ұстану қажет, себебі клиникалық тәжірибеде психикалық ауру емес, синдромды емдейді.

Қандай да бір бағыттың жақтастары әрбір психикалық және жеке бұзылуларға үш көзқараспен қарау қажет деп санайды: клиникалық (яғни симптомның, симптомокомплекстің, синдромның мәні қандай), динамикалық (осы бұзылудың көріністері қалай өзгереді) және нозологиялық (бұзылулардың қай тобына бізді қызықтыратын ауытқулар жатады: психогенді, эндогенді, резидуалды немесе ерекше патологиялық жағдайларға). Психогенді бұзылулар-бұл психологиялық себептері бар ауытқулар: невроздар, реактивті психоздар, патохарактерологиялық және басқа да патологиялық реакциялар мен жеке тұлғаның қалыптасуы. Эндогенді бұзылулар-табиғаты әлі белгісіз терең биологиялық өзгерістерге байланысты: бұл шизофрения, эпилепсия, маниакальды-депрессивті психоз. Резидуалды психикалық бұзылулар — бұл түрлі жарақаттардың салдары: ми шайқалуы, босану патологиясы және т. б. Патологиялық жағдайларға зияткерлік саланың туа біткен дамымауы (әртүрлі дәрежедегі олигофрениялар — жеңіл дебильдіктен терең идиотияға дейін) және эмоционалдық-ерік аясының туа біткен дисгармония (психопатия) жатады.

Қалыпты әдеттерге және девиантты мінез-құлқының әртүрлі түрлеріне себеп болған себептерге байланысты әдеттер:

2 бет жок

1. Моральдық және ассоциативті мінез-құлық әдеттері. Оларға ауызша сөйлеу (ауызша-тұжырымдамалық), моральдық-мінез-құлық мазмұны, мысалы, жалған тіл, дөрекі дауыс, немқұрайлылық, сөзде ерсіз сөздерді қолдану, денеңізге күтім жасау үшін санитарлық-гигиеналық талаптарды сақтамау, киім-кешек (тағам алдында қолыңызды жуу әдеті болмауы, тісіңізді тазалау, киімді уақытында өзгерту және т.б.), қарым-қатынаста қақтығыстық сипатта болатын реакциялар кіреді.

2. Нейротикалық күйлерден туындаған вербальды және моторлы мінез-құлық үлгілері. Олардың арасында логоневроздың көрінісі, қолдың қайталануы, бас, бет терісінің гиперемиясы және т.б. болуы мүмкін. Бұл әдеттер көбіне балада психоэмоционалдық стрессті туындататын жағдайларда көрінеді. Бұл әсіресе аурудың кезеңінде, ата-аналармен және құрдастарымен қақтығыс кезінде, жауапкершілікті жоғарылату жағдайында (кейбір уәделерді орындамаған жағдайда, сабаққа дайын болмаған жағдайда және т.б.) байқалады. Кейбір балалар бұл жағдайда аффективті, күлкілі, қырсық, басқалары - ұялшақ, жалқау, үшіншілері – жоғарғы қарым-қатынас және т.б. Мұндай әдеттердің пайда болуының негізгі себептері баланың жүйке жүйесінің вегетативтік тұрақсыздығы, отбасында балаларды тәрбиелеудің ерекше жағдайлары (гиперпопикалық және т.б.), жасөспірімдерде жедел немесе кешіктірілген физикалық жетілу кезінде психологиялық түзетудің қиындықтары және т.б. болуы мүмкін. Содан кейін оларды бірте-бірте жеңіп шығуға ықпал ететін бейімделген механизмдер қалыптастырады.