Жаш курак педагогикасы жана анын тарыхы

анын тарыхы

Жалпы педагогика — улуу муундардын коомдук тажрыйбанын өтүшүнүн жана бул тажрыйбаны жаш муундардын активдүү өздөштүрүүсүнүн мыйзамдарын изилдөөчү илим.

Педагогика деген сөз ал илимдин өзүнө караганда алда канча мурда пайда болгон. Педагогика гректердин «пайдос» – балдар, «ого» – жетелөө, алып баруу деген сөздөрүнүн курамынан турат. Байыркы Грецияда педагог деп мугалимди эмес, балдарды мектепке жеткирип, кайра алып келүүчү кулду эсептешкен. Бара-бара маанилик чектери кеңейип, кийинчерээк педагогика термини баланын дене бою м-н акыл көрөңгөсүнүн өнүгүшүнө туура багыт берүү, аны турмуштун туура жолуна салуу өнөрү катары колдонула баштаган. Күндөлүк турмуш сабактарынан ж-а айрым озгун ойчул адамдар тарабынан таалим-тарбия ишине байланыштуу анык ойлордун арбын топтолушу, аларды жалпылоо, ырааттуу, максаттуу өнүктүрүү иштерин аркалаган педагогика илиминин пайда болушу зарылдыгын шарттады.

Илимий багыттын объектиси болуп бала чоңойгонго чейинки өнүгүүсүнүн бардык этаптарында саналат. Предмет адамдын жетилүүсүнүн ар кандай этаптарында окуу-тарбия процессин уюштуруунун ыкмаларынын, мыйзам ченемдүүлүктөрүнүн, каражаттарынын, технологияларынын комплекси болуп саналат.

Педагогикадагы балалык түшүнүгү психологиядагы ошол эле түшүнүк менен тыгыз байланышта. Илимий билимдин бул эки чөйрөсүндөгү концепциянын бириктирүүчү өзгөчөлүгү баланын жаш курагы болуп саналат.

Балалык – нарк-инсандык мамиленин негизинде баланы өнүктүрүүдө жана тарбиялоодо социалдык, психологиялык, педагогикалык факторлордун өз ара аракеттенүүсүн камтыган интегралдык башкарылуучу система.

Балалыктын аныктоочу өзгөчөлүгү - бул баланын негизги муктаждыктарын камсыз кылууга чоңдордун катышуусунун даражасы, анын айлана-чөйрөнүн таасирине каршы туруу жөндөмдүүлүгү. Өзүн-өзү аң-сезимдин жана моралдык-жарандык сезимдердин өнүгүүсүнүн зарыл деңгээли болуп чоңоюунун аныктоочу өзгөчөлүгүн кароого болот.

Педагогикадагы балалыкка болгон мамиленин өзгөчөлүгү бала өз алдынча жана туруктуу баалуулук болуп саналат, ал эми психология үчүн биринчи кезекте баланын коомдун бир бөлүгү экендиги маанилүү.

Нарктык мамиле балага индивидуалдык мамилени аныктайт, ал жеке ишти жана болгон өзгөчөлүктөрдү эске алууну талап кылат. Буга байланыштуу балдар менен адекваттуу иштөөнү камсыз кылуу үчүн чоңдордун эмгегин баалоо критерийлери киргизилген.

Билим берүү ишин уюштуруу үчүн маанилүү болгон балалыктын бир нече мезгили бар:

• мектепке чейинки билим берүү, бул баланын негизги муктаждыктарын канааттандырууда чоңдордун жардамына максималдуу көз карандылыгы жана айлана-чөйрөнүн таасиринен өзүн коргоонун минималдуу жөндөмдүүлүгү менен мүнөздөлөт;

• кенже мектеп, бул баланын негизги муктаждыктарын камсыз кылууда жана эмоционалдык муктаждыктарын канааттандырууда дагы эле үй-бүлөнүн жардамына муктаж экендиги менен мүнөздөлөт, анткени чөйрөнүн таасирине туруштук берүү жөндөмү дагы эле салыштырмалуу төмөн бойдон калууда;

• өспүрүм: үй-бүлө дагы эле материалдык жана эмоционалдык керектөөлөрдү канааттандыруу үчүн маанилүү, бирок социалдык-когнитивдик мүнөздөгү керектөөлөрдү канааттандыруу үчүн теңтуш чөйрөнүн жана билим берүү мекемесинин мааниси биринчи орунда турат;

• жогорку мектеп: үй-бүлө дагы деле маанилүү, бирок, өзүн-өзү тарбиялоого, материалдык муктаждыктарын жарым-жартылай өз алдынча канааттандырууга умтулуу бар, чоңдордун ролу коргоочу функциядан социалдык жана кесиптик багытка өзгөрөт.

Өспүрүм курактан баштап жетилүүнү аныктоочу критерийлер болуп төмөнкүлөр саналат:

• баланын дүйнөгө каршы жөндөмдүүлүгү;

• юридикалык жоопкерчиликтин пайда болушу;

• эркин байланыш чөйрөсүндөгү терс таасирлерге ийкемдүүлүктүн