Шпаргалка по "Культурологии"

1. Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы: мәдениеттің мәнін және қызметін анықтау

«Мәдениет» сөзі латын тілінен енген cultura (лат. өсіру, өңдеу) деген сөзінен енген. Бұл сөзді алғаш рет Ежелгі Рим қайраткері Марк Портиус Катон (б.з. д. 234-149 ж. ж.) өзінің "егіншілік" (de agri cultura) трактатында қолданған. Онда ауыл шаруашылығын қалай жүргізу керектігі туралы кеңестер жазылған.

Ежелгі Рим спикері және философы Марк Туллиус Цицерон өзінің "Тускуландық әңгімелер" кітабында «культура» терминін алғаш рет басқаша қолданды. Ол жанның мәдениеті туралы айтқан болатын (лат. cultura animi).

Бүгінгі замандағы сөздіктерде мәдениеттің мынандай анықтамалары белгілі:

а) мәдениет – қандай да бір халықтың қолы жеткен табыстары мен шығармашылығы;

ә) мәдениет - адамзаттың белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері;

 б) мәдениет - адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті, еңбек мәдениеті, құқық мәдениеті ж.т.б.);

Мәдениет-бұл халықтық құндылық қана емес, сонымен бірге оның құрамына кіретін қоғамда алатын білім, шығармашылық қызмет нәтижелері, сенімдері, діні, моральдық құндылықтары, дәстүрлері, мінез-құлық әдеттері, дағдылары мен әдеттерінің жиынтығы. Басқаша айтқанда, мәдениет ұғымы адамның іс-әрекетін де, ол жасаған барлық нәрсені де қамтиды. Сондай-ақ, мәдениетті кең мағынада да, тар мағынада да түсінуге болады, мысалы жалпы халықтың, елдің мәдениеті және жеке адамның мәдениеті туралы айтуға болады. Бір жағынан, адамның өзі мәдениетті жасайды, екінші жағынан, оның қалыптасуы мен дамуы кезінде мәдениет адамға, оның мінез-құлқына және ішкі әлеміне көбірек әсер етеді.

Мәдениеттің мазмұны мен мәні туралы мәселені қарастыра отырып, біз мәдениеттің әлеуметтік құбылыс екендігіне және әлеуметтік қатынастардың пайда болуы мен қалыптасуының негізгі факторларының бірі екендігіне көз жеткіздік. Мәдениеттанудағы "мәдениет функциялары" ұғымы мәдениеттің жеке адамдар мен қоғамға әсерінің сипаты мен бағытын, мәдениеттің адамдар қауымдастығына қатысты атқаратын рөлдерінің жиынтығын, оны тудыратын және оны өз мүдделері үшін пайдалануын білдіреді.Мәдениеттің әлеуметтік қызметтерінің ауқымы өте үлкен және бұл функцияларды әр түрлі бөлуге, жіктеуге және сипаттауға болады.

1. Мәдениеттің бейімделу функциясы

Мәдениет адамның қоршаған ортаға, оның табиғи және тарихи жағдайларына бейімделуін қамтамасыз етеді. "Бейімделу" сөзі (лат. adaptatio) түзетуді, бейімделуді білдіреді. Тірі тіршілік иелерінің кез-келген түрі олардың тіршілік ету ортасына бейімделеді. Өсімдіктер мен жануарларда бұл өзгергіштікке, тұқым қуалаушылыққа және табиғи іріктеуге байланысты биологиялық эволюция процесінде жүреді, ол арқылы дене мүшелерінің ерекшеліктері мен қоршаған ортаның белгілі бір жағдайларында (оның экологиялық тауашасында) өмір сүруді қамтамасыз ететін мінез-құлық механизмдері жұмыс істейді және ұрпақтан-ұрпаққа генетикалық жолмен беріледі. Адамның бейімделуі басқаша болады. Мәдениетті дамыту адамдарға табиғат қамтамасыз етпеген қорғанысты берді: тәжірибе жинақтау және оны тікелей тіршілікті қамтамасыз ету нормаларында, қағидаларында және нысандарында (ең алдымен азық-түлікпен, жылумен, тұрғын үймен қамтамасыз ету, адамдардың денсаулығын сақтау және тұлғааралық өзара көмек әдістері мен дәстүрлерінде), қоғамдастықтың ұжымдық қауіпсіздігін (қорғаныс) және қоғамдастық мүшелерінің жеке қауіпсіздігін, олардың мүлкі мен заңды мүдделерін (құқық қорғау жүйесі) және т. б. қамтамасыз ету мүмкіндігі. Сайып келгенде, адам жасаған барлық материалдық мәдениет, әлеуметтік ұйым, экономикалық, әлеуметтік және саяси қатынастар жүйесі бейімделгіш рөл атқарады.

2. Мәдениеттің коммуникативті функциясы

Мәдениет адам қарым-қатынасының шарттары мен құралдарын қалыптастырады. Мәдениетті игерудің арқасында адамдар арасында қарым — қатынастың шынайы адами формалары қалыптасады, өйткені бұл оларға қарым-қатынас құралдарын-белгілер жүйесін, бағалауды беретін мәдениет.

Қарым — қатынас формалары мен әдістерін дамыту адамзаттың мәдени тарихының маңызды аспектісі болып табылады. Антропогенездің алғашқы кезеңдерінде біздің алыс ата-бабаларымыз бір-бірімен тек қимылдар мен дыбыстарды тікелей қабылдау арқылы байланыса алды. Байланыстың түбегейлі жаңа құралы артикуляциялық сөйлеу болды. Оның дамуымен адамдар бір-біріне әртүрлі ақпаратты берудің ерекше кең мүмкіндіктеріне ие болды. Кейінірек жазбаша тіл және көптеген мамандандырылған тілдер, ресми және техникалық белгілер қалыптасады: математикалық, жаратылыстану, топографиялық, сызу, нота, компьютерлік және т.б.; ақпаратты графикалық, дыбыстық, түрлік және басқа техникалық формада бекіту жүйелері, оны көбейту және тарату, сондай-ақ ақпаратты жинақтаумен, сақтаумен және таратумен айналысатын институттар.