Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы

СӨЖ

                                     Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәні

Тақырып:  «Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы» тақырыбы бойынша эссе

Қазақ халқының қалыптасуы да өзге халықтар сияқты ұзақ уақытты қамтиды.Екі жарым мыңжылдықтардан бастау алатын біздің мемлекеттілігіміздің тарихы сақтар қоғамынан басталады.Қазақ даласында ең алғаш қалыптасқан мемлекеттер ол Арийлер, Турлар және Сақ тайпалары. Келесі кезең ғұндардың қоныс аударып, әсіресе, халықтардың ұлы қоныс аудару кезеңінде пайда болған ежелгі  мемлекеттердің түзілуімен байланыстыруға болады.Енді ғұндар келгесін біртіндеп түркілену кезеңі басталады.Содан кейін дамыған ортағасыр басталады.

1465 жылы Орталық Азияның тарихи аренасында жаңа мемлекеттік құрылым - Қазақ хандығының пайда болуы қазақ халқының саяси және этникалық тарихындағы тағдырлы кезең болды. Ол бір түнде пайда болған жоқ, оның бастауы ғасырлардан басталады.Жалпы Қазақстан тарихы тәуелсіздіктің қалыптасуының төрт кезеңін бейнелейтін төрт ірі оқиғаны қамтиды. Оларға тоқталып өтетін болсақ:

[pic 1]

XV ғасырдың ортасында. - Қазақ хандығы құрылды - Орталық Азияда болған саяси және этносоциалдық іс-әрекеттердің қарама-қайшы ғасырлық өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдасуының нәтижесі. Көшпелі тайпалардың этнополитогенезінде 1465 жылы қазақ хандары әулетінің негізін қалаушы Ұрыс хан ұрпақтарының - Жәнібек пен Керейдің өзіне адал тайпалармен қоныс аударуы болған сол кезеңдегі әрекеттің ерекше мәнін атап өтпеуге болмайды. Шығыс Дешті-Қыпшақтың рулары, тайпалары мен қалыптасып келе жатқан халықтарының бөлінуі мен оқшаулануы нәтижесінде қазақ ұлтын қосу процесі орындалды. Керей мен Жәнібек құрған Қазақ хандығының басқару жүйесі сол заманға сай болып, орасан зор аймақты қамтыған, әрі өзін басқа көршілеріне мойындатқан Орталық Азиядағы ірі құрылымның біріне айналды.  

XVIII ғасырда күрделі экономикалық және саяси жағдайда Ресейге қосылу туралы мәселе туды, ол шамамен 150 жылға созылды. Қазақстандағы күшейе түскен отарлық езгі бұқара арасында қатты наразылық туғызды. Халықтың үлкен толқуы көбіне ұлт-азаттық көтерілістерге ұласты. Бірақ, өкінішке орай, осы күнге дейінгі ұлт-азаттық көтерілістер мен соғыстардың мәселелері тарихтың «ақтаңдақтарына» жатады.XVIII ғасырдың аяғынан бастап Қазақ КСР-нің құрылғанына дейін Қазақстанда 300-ден астам ұлт-азаттық толқулар, соғыстар мен көтерілістер болды. Көрнекті оқиғалардың бірі - 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы. Алматыдағы 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасын ұлт-азаттық қозғалысқа жатқызуға болады деп санаймыз. Себебі бұл оқиғаларды тудырған терең себептердің бірі - биліктің саяси еріктілігі. Онжылдықтар бойына әкімшілік жүйе нақты жұмыстың орнына  мифтерді құрумен айналысты - дәл КСРО-да ұлттық мәселе «ақырында және қайтарымсыз» шешілгендей.