Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы

Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы

Үлкен өзендер балшықтан бастау алады.

Тарихтағы үлкен өзгерістің бәрі тоқыраудан басталады.

В.Бутков

Қазақстан тәуелсіз, әрі зайырлы мемлекет деп жиі айтамыз. Бірақ көпшілігіміз осы сөздердің астарына тереңірек үңілмейміз. Осы күнге қалай жеткенімізді, қандай оқиғалар болғанын, тарихтағы атаулы күндер барлығымызды толық ойландырады деп айта алмаймын. Әр жылы тәуелсіздік күнінде "Біз тәуелсіз елміз" деп айтып-ақ жүрміз, бірақ осы тәуелсіздіктің революция немесе эволюция нәтижесі екенін жастарға жеткіліксіз деңгейде баяндаймыз.

Революция және эвакуация тарихта ең жиі кездестіретін терминдеріміздің бірі десек артық емес. Ал енді бұл екі терминнің айырмашылығы неде? Революция - бұл дәурені өткен қоғамдық және саяси құрылысты жоюға және жаңа прогрестік қоғам орнатуға әкеліп жеткізетін, қоғам өміріндегі өзгеріс. Эволюция - тарихи даму, өзгеру, уақыттың өтуіне байланысты дамудың бастапқы қалпынан бірте-бірте күрделене түсуі. Демек, революция - жойылып, қайта құрылу, ал эволюция - түрленіп даму ұғымдарын білдіреді. Екеуінің айырмашылығы да осында.

Еліміздің тарихында осы екі терминдер кездеседі. Оның алғашқысы революция, яғни 1917 жылғы ақпан және қазан төкерістері. Дәл осы төңкерістер нәтижесінде патшалық Ресей құлатылып, орнына Уақытша үкімет, кейіннен КСРО құрылғаны барлығымызға белгілі. Яғни, революция нәтижесінде біз бодандықтан құтылып, одақтас республикаға айналдық. Бірақ бұл оқиға бізге толық еркіндік алып берді деп айта алмаймын. Және осы әрекеттердің өзіндік зардаптары да болды. Арнайы саясатсаттар енгізіліп, мемлекеттерді бұрынғы қалпынша Ресей үкіметі басқаруға тырысты. Төңкеріс біз үшін тиімсіз болды деп шор кесуде дұрыс емес деп ойлаймын. Себебі осы оқиғаның арқасында жер-жерде "сауатсыздықты жою" қоғамдары құрылды. Менің ойымша бұл эволюцияға деген алғышарт, алғашқы қадам.

Ал кейінгі негізгі оқиға ретінде 1937-38 жылғы репрессияны айта аламын. Себебі сауатсыздыққа қарсы қоғамдар