Түркі дәуірінің тарихнамасы

[pic 1]ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ М.ҚОЗЫБАЕВ АТЫНДАҒЫ СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ ҚЕАҚ
«ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ ПӘНДЕР» КАФЕДРАСЫ

«Қазақстан тарихының тарихнамасы»

дисциплина бойынша

Практикалық жұмыс-3

«Түркі дәуірінің тарихнамасы»

Орындады: Сәбит Д.Е.

Топ:И(о)-18к

Тексерді: Жәкежан С.А.

Петропавл.қ

2021жыл

Жоспар

1.Қазақстан тарихының түркі дәуіріндегі тарихнамасы. Көне түркі руникалық жазба ескерткіштері. VІ-Х ғасырлардағы Қазақстан территориясы және халқы туралы.

2. Руникалық жазбалар және «тас» жылнамалар. Күлтегін, Білге қаған, Тоныкөк және Иолығ тегін: қисыны, сипаты және тарихты түсіндірудің әдістері. Түркі қағанаты бірінші тарихшыларының (Тоныкөк, Иолығ тегін) тарихи көзқарастары.

3.  Антикалық және Византиялық тарихнамада түрік тайпаларының тарихы. Рим авторлары: Аммиан Иордан «Тарих» (VІғ), Марцеллин (VІғ), Приск Панийский (Vғ). Геттердің шығу тегі мен қызметі, ІVғ.халықтардың қоныс аударуы. Ғұндар және түркі тайпалары туралы. Иорданның зерттеуіндегі Еділдің жеке тұлғасы. А. Марцелианның ғұндарға берген сипаттамасы. П.Панийскийдің жазбаларындағы «Халықтар соғысы».

Византиялық шығармалар: Эвнапия Сардий (346-414) «Продолжения дексипповое истории». Прокопий Ксессариский (VІғ) «История воин Юстиана», Менандр Протектор (VІғ) «Продолжения Агафиевой истории», Маниах және 568-569 жж. Земарх елшілігі. «История». Феофилакт Симокот (810-814) «О значении истории». Константин Багрянородный (Хғ.) «Об управлении империи». «О населении Великой степи первой половины Х- столетия».

1.Қазақстан тарихының түркі дәуіріндегі тарихнамасы. Көне түркі руникалық жазба ескерткіштері. VІ-Х ғасырлардағы Қ азақстан территориясы және халқы туралы.

           Археологиялық дереккөздер бізге тарихтың ежелгі кезеңдерін қайта жаңғыртуға, палеолит, неолит, қола дәуірі кезеңдері туралы түсінік беруге мүмкіндік береді. ХХ ғасырдың 30-40-шы жылдарына дейін орталық, Солтүстік Қазақстанның археологиялық материалдары толық көлемде белгісіз болған. М.П.Грязнов, Б. Г. Гафуров, Ә. х. Марғұлан, А. Г. Медоев, а. н. Формозовтың ауқымды экспедициялары неолит және қола дәуірлерінің теңдессіз мәдениеттерінің барын анықтады. Қазіргі археологтар тарихтың ежелгі кезеңдері туралы біздің идеяларымызды толықтыруға үлкен үлес қосты. Ж.Таймағамбетов Солтүстік және Орталық Қазақстан аумағындағы палеолит дәуірінің көптеген тұрақтарын зерттеді. "Алтын адамды" ашқан сақ дәуірінің ескерткіштері ХХ ғасырдың 60-80-ші жылдары Кемал Ақышұлы Ақышев тарапынан белсенді зерттелді, ал 90-шы жылдардың ашылулары – Қазақстанның солтүстік-шығысындағы Берел қорғаны З.Самашевтің басшылығымен ҚР ҒА Археология институтының экспедициясымен жасалып, сақ қоғамының тарихын зерттеу үшін бірегей материалдар берілді.

        Жаңа дәуірдің басында жазба деректер – грек-латын, парсы, араб, қытай шығармалары, тас стелалардағы түркі жазбалары бар. Олардан біз Қазақстан аумағында тайпалардың қоныстануы, олардың жүріп-тұруы, протоказақ аумағындағы көршілермен өзара қарым-қатынасы туралы мәліметтер аламыз.

         Орта ғасырлардың тарихы түркі тарихшыларының, филологтарының, философтарының кітаптарында, араб, қытай жылнамашыларының шығармаларында, еуропалық саяхатшылар мен миссионерлердің күнделіктері мен еңбектерінде (мысалы, Әл-Фарабидің, Иугнекидің, Яссауидің, қадірлі адамның, Роджер Бэконның, Марко Полоның және басқалардың шығармалары, ағылшын монастырларының жылнамалары) көрініс тапқан.

      Ең маңызды тарихи дереккөздерге ежелгі халықтың экономикасын, отбасылық өмірін, әдет-ғұрыптарын, салт-дәстүрлерін қалпына келтіруге, ұсынуға көмектесетін этнографиялық материалдар кіреді.Қазақ тілі тарихының деректері, сөздіктегі өзгерістер, басқа – араб, парсы, орыс және т.б. тілдерден қарыз алу зерттеуші үшін де маңызды дереккөздер болып табылады.Қазақтардың тарихы, көптеген көшпелі халықтар сияқты, ауыздан ауызға, ұрпақтан ұрпаққа беріліп келді, сондықтан да Қазақстан тарихы бойынша деректерге халық ауыз шығармашылығының қазыналары-эпостар, аңыздар, шежірелер, әртүрлі географиялық мекендердің атаулары (қалмақ – қыралған, Зайсан және т.б.) жатады.