Синоптикалық метеорологияның дамуының негізгі этаптарын сипаттау

Қазақстан Республикасы ғылым және жоғары білім министрлігі                                                        Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

                                        [pic 1]

    Факультеті: География және табиғатты пайдалану.Метеорология

             СӨЖ

Тақырыбы: «Синоптикалық метеорологияның дамуының негізгі этаптарын сипаттау»

                                                                              Орындаған:Рахманқұл Айым

                                                                               Тексерген: Ахметова С.Т.

Алматы 2025

Кіріспе

   Синоптикалық метеорология – атмосфералық процестердің кеңістіктегі және уақыттағы дамуын зерттейтін, ауа райын талдау мен болжаумен айналысатын метеорологияның маңызды саласы. Оның басты мақсаты – әртүрлі метеорологиялық бақылаулар мен мәліметтерді жинақтап, синоптикалық карталар құрастыру арқылы ауа райының өзгеру заңдылықтарын анықтау және қысқа, орта, кейде ұзақ мерзімді болжамдар жасау.

   Бұл ғылым саласының қалыптасуы адамзаттың ауа райын алдын ала білуге деген қажеттілігінен туындады. Ежелден бері ауа райын бақылау тәжірибелік сипатта болғанымен, XVII–XIX ғасырларда алғашқы ғылыми аспаптар пайда болып, тұрақты метеорологиялық станциялар жүйесі құрылды. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында синоптикалық карталар жасалып, атмосфералық құбылыстардың кеңістіктегі таралуы зерттелді. XX ғасырдың 20–40 жылдарында норвегиялық ғалымдар атмосфералық фронттар теориясын дамытып, ауа массаларының өзара әрекеттесу заңдылықтарын ашты.

   Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі кезеңде динамикалық метеорологияның дамуы, гидродинамикалық теңдеулерді сандық әдістермен шешу, аэрологиялық бақылаулар мен радиолокацияны пайдалану синоптикалық метеорологияның жаңа деңгейге көтерілуіне мүмкіндік берді. Ал XX ғасырдың екінші жартысынан бастап жасанды жер серіктері арқылы алынған деректер ауа райы болжамдарының дәлдігін арттырды.

   Қазіргі таңда синоптикалық метеорология компьютерлік технологиялар, сандық модельдер, спутниктік және радиолокациялық бақылаулармен тығыз байланысты. Бұл әдістер ауа райын болжауды жылдамдатып қана қоймай, оның нақтылығын да арттырды.

Синоптикалық метеорологияның даму тарихынан қысқаша мәліметтер

   Басқа ғылымдардағыдай, синоптикалық метеорологияның ғылыми пән ретінде қалыптасуы фактілерді жинақтау, бақылау материалдарын жинау кезеңінен бұрын болған. Бізге жеткен алғашқы метеорологиялық бақылаулардың қысқаша мазмұны V ғасырға жатады.б. з. д. алдыңғы жылдары байқалған қатты желдер, жауын - шашын, күрт салқындау және т. б. туралы мәліметтерді қамтитын бұл мәліметтер грек қалаларында жалпы көру үшін қойылып, парапегмалар деп аталды ("бекіту"сөзінен). Парапегмаларда негізінен көрнекті ауа-райы құбылыстары байқалды.

   Біраз уақыттан кейін метеорологиялық процестерді талдауға арналған алғашқы ғылыми жұмыстар пайда болады. Олардың ішінде ежелгі Грецияның ең ірі ғалымдарының бірі Аристотельдің "Метеорология"деп аталатын 4 томдық еңбегі ерекше орын алады. Бұл жұмыста біздің идеяларымызға сәйкес келетін бірқатар атмосфералық процестерге түсініктемелер берілген. Мәселен, мұндай тұжырымдар бар:" найзағай найзағайдан озып тұрған сияқты, өйткені көру есту қабілетінен озып кетеді немесе жерді қоршап тұрған сұйықтық Күн сәулесімен және жоғарыдан келетін жылумен буланып, жоғары көтеріледі,.оны көтерген жылу әлсіреген кезде салқындатылған бу қоюланып, қайтадан суға айналады және т. б. сонымен бірге "метеорологияда" бірқатар қате ережелер мен тұжырымдар бар. Сонымен, үрленген көпіршік суда жүзіп, үрленбеген батып бара жатқандықтан, Аристотель ауаның салмақсыздығы туралы қорытынды жасайды.