Анықталған міндеттемелер құрылымын оңтайландыру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру

3.  КОМПАНИЯНЫҢ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІН БАСҚАРУ ӘДІСТЕРІН ЖШС "БІРЛЕСКЕН КӘСІПОРЫН "СИТИК-СУ ЭКОЛОГИЯСЫ" МЫСАЛЫНДА ЖЕТІЛДІРУ

3.1 Анықталған міндеттемелер құрылымын оңтайландыру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру

Дебиторлық міндеттемені басқару компанияның кірістілігіне тікелей әсер етеді және тиімсіз сатып алушылар үшін жеңілдік пен несие саясатын, қарызды талап етуді жеделдету және үмітсіз қарыздарды азайту жолдарын, сондай-ақ кепілдендірілген ақша ағынын қамтамасыз ететін сату шарттарын таңдауды анықтайды.

Дебиторлық міндеттемені басқарудың негізгі әдістеріне мыналар жатады:

• тапсырыстарды есепке алу, шоттарды ресімдеу және дебиторлық берешектің сипатын белгілеу.
• дебиторлық берешекті үмітсіз борыштар сомасына азайту;
• факторинг мүмкіндіктерін бағалау-дебиторлық берешекті сату;
• дебиторлық және кредиторлық берешектің арақатынасын бақылау;
• бар дебиторлық берешектің нақты құнын бағалау;
• мерзімінен бұрын төлеу кезінде жеңілдіктердің нақты мөлшерлерін айқындау;

Дебиторлық міндеттемені басқарудағы басты мәселе-несие мерзімдерін анықтау (сатып алушыларға беріледі) бұл сату көлеміне және ақша алуға әсер етеді.

Әлеуетті сатып алушының төлем қабілеттілігін бағалау кезінде Сатып алушының адалдығын, қаржылық тұрақтылығын және мүлікті қамтамасыз етуді ескеру қажет. Сатып алушының несиелік сенімділігін сандық әдістермен бағалауға болады тәуелді өзгерісті қарастыратын регрессиялық талдау: тәуелсіз (ақпараттық) айнымалы өзгерген кезде орын алатын айнымалы. Бұл әдіс әсіресе орташа сатып алушылардың үлкен санын бағалау қажет болған кезде пайдалы. Егер компания тауарларды көптеген тұтынушыларға сатса және ұзақ уақыт бойы өзінің несие саясатын өзгертпесе, үмітсіз қарыздар бойынша ықтимал шығындарды мұқият бағалау керек.

Коммерциялық несие беру кезінде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін, ағымдағы экономикалық жағдайларды бағалау қажет. Құлдырау кезеңінде бизнесті ынталандыру үшін несие саясатын жеңілдету керек.

Дебиторлық берешектің кірістілігін арттырудың және ықтимал шығындарды азайтудың көптеген жолдары бар:

- шот жасау,

- қарыздарды өндіріп алу және клиенттердің қаржылық жағдайын бағалау құқығын қайта сату.

- шоттар ашу. Шоттарды циклдік құрастыру кезінде олар әртүрлі уақыт кезеңдерінде клиенттерге беріледі. Сатып алушыларға шоттар олар жасалған кезден бастап жиырма төрт сағат ішінде жіберілуі керек.

- Сатып алушыны бағалау процесі. Несие берер алдында сатып алушының қаржылық есептерін мұқият талдап, қаржылық кеңес беру фирмаларынан рейтингтік ақпарат алу керек. Сондай-ақ, компания бизнесте бір жылдан аз уақыт жұмыс істейтін клиенттермен абай болу керек (алғашқы екі жылда коммерциялық кәсіпорындардың шамамен 50 пайызы құлдырайды).

- Төлем мерзімдерін бұзатын сатып алушыларды анықтау және мерзімі өткен төлемдерге пайыз салу үшін дебиторлық берешекті төлем мерзімдері бойынша жіктеу қажет (оларды шот-фактура берілген күннен бастап өткен уақытқа сәйкес орналастыру).

- Сақтандыру арқылы қорғау. Несиені сақтандыруға жүгінуге болады, бұл шара үмітсіз қарыздың күтпеген шығындарына қарсы. Мұндай қорғауды алу туралы шешім қабылдаған кезде, күтілетін орташа үмітсіз қарыздың жоғалуын, компанияның осы шығындарға қарсы тұру үшін қаржылық қабілеттілігін және сақтандыру құнын бағалау қажет.

- Факторинг. Егер бұл таза үнемдеуге әкелсе, дебиторлық берешекті өндіріп алу құқығын қайта сатуға болады. Алайда, факторинг мәмілесі кезінде құпия ақпарат ашылуы мүмкін.

Дебиторлық міндеттемелерді басқару мыналарды қамтиды:

• Сатып алушылар мен өнім түрлерінің әртүрлі топтары үшін кредит беру саясатын айқындау;
• Сатып алушыларды сатып алу көлеміне, кредиттік қатынастар тарихына және ұсынылатын төлем шарттарына байланысты талдау және саралау;
• Мерзімі ұзартылған немесе мерзімі өткен берешек бойынша дебиторлармен есеп айырысуды бақылау;
• Борыштарды талап етуді жеделдету және үмітсіз борыштарды азайту тәсілдерін айқындау;
• Ақша қаражатының кепілді түсуін қамтамасыз ететін сату шарттарын белгілеу;
• Кредиторлық берешекті басқару кәсіпорынға қарсы есеп жүргізу жолымен, оның ішінде бюджетпен және бюджеттен тыс қорлармен борыштар ауыртпалығын төмендетуге, кредиттік желілер нысанында сыртқы қаржыландыру көздерін тарту есебінен немесе вексельдік бағдарламаларды ұйымдастыру, қойма куәліктерінің айналысы арқылы есеп айырысу мерзімдерін оңтайландыруға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ міндеттемелерді тиімді басқару үшін әлемдік тәжірибеде қаржы левериджі ретінде белгілі қаржы иінтірегінің әсері пайдаланылады.

Қаржылық левередж эффектісі (ҚЛЭ) — бұл несиені оның төлеміне қарамастан пайдалану арқылы алынған меншікті қаражат рентабельділігінің артуы. Оның әдістемесі келесі көрсеткіштерді анықтаудан тұрады:

Қаржылық тетіктің әсері активтердің экономикалық рентабельділігі мен қарыз қаражатының бағасы (қарыз қаражатын пайдаланғаны үшін пайыздың орташа есептік мөлшерлемесі) арасындағы айырмашылыққа байланысты туындайды.