Бейвербалды қарым-қатынас

Бейвербалды  қарым-қатынас – бұл сөздер мен басқа да тілдік бірліктерге сүйенбейтін ым-ишара тілі. Адамды оның вербалды емес сигналдар жүйесі: ым-ишара, жесттер, позалар, сөйлеу, жазу ерекшеліктерін бақылау, талдау және зерттеу. Осы сигналдарды оның мінезімен байланыстырады.

Шығу тегі екіге бөлінеді: биологиялық және қоғамдық / туа біткен және қосып алынған.

Ақпараттарды таратудың вербальды емес әдістері адамдардың өмірінде ауызша сөздерден бұрын пайда болды. Бірінші осындай ойды Чарльз Дарвин білдірді.

Бейвербалды сөйлесу туралы сөйлескенде, ең алдымен, адамның сыртқы келбеті мен мәнерлі қозғалыстары туралы қосымша ақпаратты білдіреді. Қимылдар, бет-әлпеттер, поза, киім, шаш, айналадағы заттар, әдеттен тыс әрекеттер - олар әртүрлі хабарламалардың түрін білдіреді.  

Негізгі формалары: кинесика, такесика, сенсорика, проксемика, хронемика.

Кинесика – адамдардың эмоциялық рефлекстерін бейнелейтін дене мүшелерінің қимыл-әрекеті. Кинесикаға қимыл, ым-ишара, қозғалыс, кейіп, жүріс-тұрыс жатады.

Жест- жүріс-тұрыс. Бұл адамның қозғалыс стилі. Түрлері: 1.Конвенционалды-сәлем немесе қоштасу шақыру тыйым салу, қорлау. 2. Модальды-бекіту, ықыласынан айырылып, ирония, сенімсіздік, надандық, қайғы-қасірет, медитация, концентрация, сананың шатасуы, депрессия, қуаныш, шаттық. Олар адамның эмоционалдық күйін, қоршаған ортаны бағалауды, заттар мен адамдарға деген көзқарасын білдіреді. 3. Түрлі рәсімдер/діни кезінде пайдаланылатын қимылдар.

Поза-дене қалпы. Адамның денесі 1000 түрлі қалып-күйде қозғалуы мүмкін. 1. Ашық және жабық байланыс кезіндегі, 2. Тәуелсіз және тәуелді, 3. Қарсы тұру және гармония.

Мимика. Түрлі сезімдерді білдіретін бет бұлшықеттерінің қозғалысы, ашу, қуаныш, қайғы, қорқыныш, таң қалу, жиіркену сияқты.

Окулистика-көз қозғалысы немесе көз контактісі кезіндегі визуалды байланыс.

Такесика – коммуниканттардың арасындағы қарым-қатынас кезіндегі дене мүшелерінің түйісуін қарастырады. Оған қол беріп амандасу, арқа қағу, сүю сияқты амалдар жатады. Түрлері: 1. Кәсіби - адам тек байланыс объектісі ретінде ғана қабылданады (дәрігердің қарауы);  2. Рәсім – қол ұстасу, дипломатиялық сүю; 3. Достық ; 4. Махаббат.

Кейбір мәдениеттерде әйел адамға ер адамның қолын тигізуге тыйым салынады, бірақ әйелдің әйелге тигізуімен шектелмейді. Басқа да мәдениеттерде ерлерге ерлердің қол тигізуге болмайды, әйел адамдар әңгіме кезінде әйелдерге қол тигізуге рұқсат етіледі. Мысалы, арабтар, латын американдықтар, Оңтүстік Еуропа халықтарының қарым-қатынас процесінде бір-біріне тигізеді. Бірақ жапон, үндістер мен пәкістандықтармен сөйлескен кезде сенсорлыққа жол берілмейді. Латынамерикалықтар сөйлескенде әріптеске қол тигізбеу суықтай әрекет етуді білдіреді деп санайды. Итальяндықтар бұл жаман адамдардың әрекеті деп сенеді. Жапондықтар адам өзін ұстаудан немесе өзімшілдіктің немесе агрессивті ниеттерін толық жоғалтуымен сөйлескен адамға қол тигізе алады деп санайды.

Қол ұстасу.  Алақан, серіктес алақанның астына түсуі-басымдылық сигнал беру туралы дайындықты білдіреді; Алақан, серіктес алақанның үстіне қоюы - үстемдікке ұмтылуды, жағдайды бақылауға әрекет жасауды білдіреді; Қолды алақанды тік тұрыуы- әңгімелесушілердің теңдік ұстанымы;  «Қолғап» қол ұстасуы (екі алақан сұхбаттасушының бір қолын қысып тастайды) - адалдыққа, достыққа, сенімге деген ұмтылысын көрсетеді.

Сенсорика - бұл басқа адамның сезім қабылдауына негізделген ауызша емес сөйлесу түрі.

Біз әңгімелесушімізбен иісімізді, дәмді қабылдауды, түстер мен дыбыстардың комбинациясын қабылдауымызға, дененің жылулық сезіміне байланысты көптеген қарым-қатынастарымызды қалыптастырамыз. Байланыстағы айрықша маңыздысы - иісі, әсіресе адам денесінің иісі және косметика.