Кыргыз Республикасынын бюджетинин киреше бөлүгүн түзүүдө салыктардын ролу

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ

ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИ

ЭЛ АРАЛЫК БИЛИМ БЕРҮҮ ПРОГРАММАЛАРЫНЫН ЖОГОРКУ МЕКТЕБИ

ТҮРК ТИЛДҮҮ МАМЛЕКЕТТЕРДИН ИНТЕГРАЦИЯСЫ БӨЛҮМҮ

АМАТБЕКОВА АЙЗАТ БЕГМУРАТОВНА

580100 «Экономика» багыты боюнча

«Кыргыз Республикасынын бюджетинин киреше бөлүгүн түзүүдө салыктардын ролу» - деген темада аткарылган

КВАЛИФИКАЦИЯЛЫК ИШ

                 Илимий жетекчи,

                                              Экономика программа жетекчиси,

    окутуучу

                                                               _________ Эсенали кызы Гүлзина

Студенттин колу:_________

Коргоого уруксат берилди

№___протокол  “__” май 2024-ж.

Бөлүм башчы__________________

ф.-м.и.к., доцент Орозов М.О.

Ош  2024-ж

МАЗМУНУ

КИРИШҮҮ        3

1-БӨЛҮМ. КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БЮДЖЕТТИК СИСТЕМАСЫНЫН КИРЕШЕ БӨЛҮГҮН ТҮЗҮҮДӨ САЛЫКТАРДЫН РОЛУНУН ТЕОРИЯЛЫК НЕГИЗДЕРИ        7

1.1.        Бюджеттердин салыктык кирешелеринин экономикалык мазмуну жана укуктук негиздери        7

1.2. Салык салуунун маңызы жана салыктардын функциясы        12

1.3. Кыргыз Республикасындагы салыктык администрациялоо        18

2-БӨЛҮМ. КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БЮДЖЕТИНИН КИРЕШЕ БӨЛҮГҮН ТҮЗҮҮДӨ САЛЫКТАРДЫН РОЛУН ТАЛДОО        24

2.1. Кыргыз Республикасынын 2021-2022- жылдары салык чогултуу көрсөткүчтөрү        24

2.2. Кыргыз Республикасынын 2021-2022-жылдардагы бюджетинин салыктык кирешелерин талдоо        29

2.3.Кыргыз Республикасынын 2021-2022-жылдардагы  мамлекеттик  бюджетинин   салыктык жана салыктык эмес кирешелерин  салыштыруу  жана  анализдөө.        36

3-БӨЛҮМ. БЮДЖЕТТИН САЛЫКТЫК КИРЕШЕЛЕРИНИН КӨЙГӨЙЛӨРҮ ЖАНА АЛАРДЫ ЧЕЧҮҮНҮН ЖОЛДОРУ        43

3.1. Бюджеттин салыктык кирешелеринин көйгөйлөрү        43

3.2. Бюджеттин салыктык кирешелеринин көйгөйлөрүн чечүүнүн жолдору        57

КОРУТУНДУ        62

КОЛДОНУЛГАН АДАБИЯТТАР        65

                                                  Киришүү

Бардык деңгээлдеги бюджеттердин киреше бөлүгүнүн негизин салыктар түзөт.  Салыктын жардамы менен мамлекет экономикага таасирин тийгизет.  Ар бир мамлекет салык саясатын рыноктун терс көрүнүштөрүнө таасир этүүчү белгилүү бир жөнгө салуучу катары кеңири колдонот.  Салыктар, бардык салык системасы сыяктуу эле, рыноктук шарттарда экономиканы башкаруунун кубаттуу куралы болуп саналат.

Салык – бул мамлекеттик органдар мамлекеттин каржылык милдеттерин жабуу үчүн компаниялардан жана жеке адамдардан милдеттүү түрдө алынуучу акысыз жыйым.  Бул салык төлөөчүнүн кирешесинин белгилүү бир пайызын түзгөн милдеттүү төлөмдөр.

Мамлекеттик бюджетти түзүүдө салыктар олуттуу роль ойнойт, анткени салыктардын жардамы менен ишкерлердин, менчик бардык түрүндөгү ишканалардын мамлекеттик жана жергиликтүү бюджеттер, банктар, ошондой эле жогору турган уюмдар менен болгон мамилелери аныкталат.

Салыктардын жардамы менен тышкы экономикалык ишмердүүлүк жөнгө салынат, анын ичинде чет өлкөлүк инвестицияларды тартуу жана ишкананын чарбалык кирешеси түзүлөт.

Салттуу түрдө салык системасы экономикада бир нече негизги функцияларды аткарат. Алардын арасында мамлекеттик чыгымдардын программаларын ишке ашыруу жана экономиканы жөнгө салуу үчүн зарыл болгон каражаттарды чогултуу бар.

Салыктар бир эле учурда төрт негизги функцияны аткарат: фискалдык, бөлүштүрүүчү, жөнгө салуучу жана контролдоочу.  

Мамлекеттик бюджеттин жетиштүү кирешелерин камсыз кылуу өлкөнүн салык системасынын биринчи кезектеги милдети болуп саналат.

Мамлекеттик бюджет – мамлекеттик кирешелердин булактарын жана багыттарын, каражаттарды сарптоо каналдарын көрсөтүү менен түзүлүүчү белгилүү бир мезгилге, көбүнчө бир жылга эсептелген мамлекеттин кирешелеринин жана чыгашаларынын сметасы.